Asystent pracownika niepełnosprawnego — praktyczny poradnik

Pracodawca, który zatrudni w swojej firmie osobę niepełnosprawną, może liczyć na różne korzyści i formy wsparcia ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Przykładowo, może otrzymać dofinansowanie wynagrodzeń, dofinansowanie na dostosowanie miejsca pracy, obniży też obowiązkową wpłatę na PFRON.

Na pomoc Funduszu może liczyć także pracownik niepełnosprawny. W zależności od występującego schorzenia dana osoba musi często zmagać się z różnymi barierami: np. architektonicznymi lub komunikacyjnymi. Aby ułatwić pracownikowi z orzeczeniem wykonywanie obowiązków i uczestnictwo w życiu firmy, pracodawca może przydzielić jej asystenta do zadań specjalnych!

Jesteś pracodawcą zatrudniającym pracownika niepełnosprawnego i dostrzegasz, że pewne czynności w miejscu pracy sprawiają mu trudność? Czy wiesz, że możesz skorzystać z dofinansowania z PFRON, by asystent osoby niepełnosprawnej pomógł pokonywać mu bariery?

Na jaką pomoc PFRON mogą liczyć pracodawcy?

Zatrudnienie osób niepełnosprawnych dla większości firm oznacza obniżenie wpłat na PFRON lub ich całkowite zlikwidowanie. Zgodnie z ustawą o rehabilitacji w momencie, gdy pracodawca zatrudnia co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy i osiągnie wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych na poziomie 6%, zostaje zwolniony z obowiązkowej miesięcznej wpłaty na PFRON.

Ponadto przysługuje mu prawo do następujących form wsparcia:

• dofinansowanie do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych,
• zwrotu kosztów przeznaczonych na wyposażenie stanowiska pracy pracownika z niepełnosprawnością,
• zwrot kosztów przeznaczonych na adaptację stanowiska pracy dla pracownika z niepełnosprawnością,
• zwrotu kosztów szkolenia pracownika z niepełnosprawnością,
• oraz zwrotu kosztów przeznaczonych na wynagrodzenie pracownika wspomagającego osobę niepełnosprawną w miejscu pracy.

Zatrudnienie asystenta dla pracownika niepełnosprawnego

Zatrudniając pracownika niepełnosprawnego, może okazać się, że pewne czynności w miejscu pracy sprawiają mu kłopot, np. jest osobą niesłyszącą i potrzebuje załatwić sprawę urzędową telefonicznie albo ma problemy ze swobodnym poruszaniem się i potrzebuje pomocy w kompletowaniu dokumentacji, przynoszenie korespondencji itd. Rozwiązaniem tych i podobnych problemów może być zatrudnienie asystenta pracownika niepełnosprawnego. Do realizowania czynności ułatwiających komunikowanie, wykonania czynności niemożliwych lub trudnych. W ten sposób osoba z orzeczeniem w pełni uczestniczy w życiu firmy i bez większych przeszkód realizuje powierzone obowiązki. Może wykonywać swoje zadania stricte związane z pracą, nie martwiąc się o bariery związane z niepełnosprawnością.

W przypadku niektórych rodzajów niepełnosprawności tylko zatrudnienie pracownika wspomagającego może umożliwić takiej osobie pełne funkcjonowanie w miejscu pracy lub na danym stanowisku. Co istotne, wynagrodzenie pracownika wspomagającego może zostać dofinansowane przez PFRON.

Asystent przyczynia się do samodzielnego wykonania czynności, pomaga pokonywać szereg barier i ograniczeń wynikających z niepełnosprawności w miejscu pracy. W ten sposób pracownik niepełnosprawny może lepiej wykonywać swoje obowiązki i być aktywnym zawodowo. W niniejszym artykule odpowiadamy na pytania:

• jak zatrudnić asystenta dla osoby niepełnosprawnej,
• co wiąże się z zatrudnieniem pracownika wspomagającego i jak otrzymać zwrot kosztów jego wynagrodzenia.

„Jeśli jest potrzeba, by niepełnosprawny pracownik był wspomagany na stanowisku pracy przez innego pracownika – czas pracy przeznaczony na tę pomoc może zostać dofinansowany”.

Źródło: PFRON

Czym się zajmuje asystent osoby niepełnosprawnej?

Niepełnosprawność wiąże się z pewnymi ograniczeniami w codziennym funkcjonowaniu i życiu społecznym. Rodzaj niepełnosprawności niejako decyduje o tym, jakie umiejętności dana osoba musi w sobie wykształcić, aby mogła radzić sobie w różnych sytuacjach. Niestety czasami osoba niepełnosprawna nie jest w stanie samodzielnie wykonać pewnych czynności. W tym wypadku potrzebuje pomocy ze strony innych. Z myślą właśnie o tych osobach w 2001 roku powołano asystenta osoby niepełnosprawnej jako odrębny zawód.

Jego zadaniem jest pomoc osobom niepełnosprawnym w życiu codziennym. PFRON w różnych projektach wspiera osoby z różnymi dysfunkcjami, umożliwiając im np. korzystanie z pomocy z osób trzecich. Ogłasza różnorodne programy, jak np. „Asystent osobisty osoby niepełnosprawnej”, na które przeznacza znaczne środki.

„Nasz nowy program to krok w celu poprawy tej sytuacji. Chcemy, aby z pomocy osobistego asystenta skorzystało jak najwięcej osób niepełnosprawnych, które dzięki temu będą miały możliwość prowadzenia bardziej aktywnego i samodzielnego życia.”

Bożena Borys-Szopa
Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej
Źródło: Serwis Rzeczypospolitej Polskiej

Na początek warto podkreślić, że zadaniem pracownika wspomagającego nie jest w żadnym wypadku wyręczanie pracownika niepełnosprawnego w jego obowiązkach. Mijałoby się to z celem, gdyż w ten sposób osoba niepełnosprawna zostałaby odsunięta w cień życia zawodowego. Nasuwa się więc pytanie, kim jest asystent osoby niepełnosprawnej w pracy?

Zadaniem asystenta jest to, by umożliwić pracownikowi wykonywanie zadań pomagając w likwidacji barier związanych z niepełnosprawnością. Jego pomoc może być bardzo zróżnicowana i dotyczyć wielu obszarów. Zależy od indywidualnych potrzeb oraz od rodzaju niepełnosprawności. Zadania asystenta są określane przez osobę niepełnosprawną, a ich wypełnianie powinno przynieść zamierzone rezultaty. Z założenia ma ułatwiać wykonywanie czynności dnia codziennego i pomagać w zwiększeniu samodzielności.

Asystent pracownika niepełnosprawnego, jakie są wymagania?

Nie ma ściśle określonych kwalifikacji i warunków, jakie należy spełnić, by zostać asystentem osoby niepełnosprawnej. Nie jest jednak obojętne, jakie on ma umiejętności i jak przygotowany do wykonywania tego rodzaju zadań. Istotny jest tu sam stosunek do osób niepełnosprawnych i rozumienie ich potrzeb w zależności od rodzaju i stopnia niepełnosprawności.

Obowiązki asystenta osoby niepełnosprawnej a przygotowanie

W celu właściwego przygotowania się do nowych zadań przyszły asystent może odbyć różne kursy czy dodatkowe szkolenia pozwalające nabyć umiejętności udzielania fachowej pomocy osobie poruszającej się na wózku lub osobie niewidomej. Pozytywne jest to, że asystentem osoby niepełnosprawnej może zostać każdy, kto posiada ku temu odpowiednie predyspozycje i chce pomagać innym. Jest to najważniejsza cecha w tym zawodzie.

Co robi asystent osoby niepełnosprawnej?

Pracownikiem wspomagającym może zostać również osoba, która już jest zatrudniona w tej samej firmie, co osoba niepełnosprawna, a usługi asystenckie będą stanowić jej dodatkowe obowiązki pracownicze i źródło dodatkowego wynagrodzenia do pensji. Niestety może rodzić to szereg niezręcznych i krępujących sytuacji dla pracownika niepełnosprawnego. Zdarza się, że pomoc, jakiej potrzebuje, dotyczy sfer intymnych, dlatego warto wziąć to pod uwagę przy doborze odpowiedniej osoby na pracownika wspomagającego.

Pracownik niepełnosprawny może również sam zasugerować taką osobę, która zostanie jego asystentem. Innym rozwiązaniem jest zatrudnienie osoby wyspecjalizowanej w tym zakresie, która będzie świadczyła usługi asystenckie. Ważny jest tutaj dialog pomiędzy pracodawcą a pracownikiem. Tylko szczera i otwarta rozmowa pozwoli dobrać najlepsze rozwiązanie.

Jak otrzymać dofinansowanie PFRON na zatrudnienie pracownika wspomagającego?

Zatrudnienie asystenta osoby niepełnosprawnej to początek drogi. Pracodawca, który zdecyduje się na przyjęcie pracownika wspomagającego dla osoby niepełnosprawnej, może ubiegać się o refundację poniesionych kosztów związanych z wynagrodzeniem asystenta ze środków PFRON.

Asystent osoby niepełnosprawnej zarobki

Trudno określić jednoznacznie wynagrodzenie pracownika wspomagającego osobę niepełnosprawną w realizacji zadań pracowniczych. Zależy to od ilości godzin poświęconych pracownikowi niepełnosprawnemu, ale nie tylko.

Wiemy już, kto finansuje asystenta osoby niepełnosprawnej w pracy. Przejedzmy do kwoty dopłaty do pensji. Wysokość dofinansowania stanowi iloczyn kwoty minimalnego wynagrodzenia i ilorazu liczby godzin w miesiącu przeznaczonych na pomoc pracownikowi niepełnosprawnemu. Wynik następnie należy podzielić przez liczbę godzin pracy pracownika niepełnosprawnego. Co istotne, liczba godzin przeznaczonych na pomoc ze strony pracownika wspomagającego nie może jednak przekroczyć 20% całego czasu pracy pracownika niepełnosprawnego w miesiącu.

Asystentem może zostać:

• wykwalifikowany asystent z zewnątrz,
• wyznaczony pracownik zatrudniony już u danego pracodawcy.

Wiemy już, gdzie może pracować asystent osoby niepełnosprawnej, przejdźmy do dofinansowania jego wynagrodzenia.

Wsparcie finansowe z PFRON obejmuje zwrot miesięcznych kosztów zatrudnienia pracownika pomagającego osobie niepełnosprawnej w miejscu pracy. Kosztami kwalifikowanymi są kwoty wynagrodzeń pracownika za czas poświęcony wyłącznie na tę pomoc. Dofinansowanie obejmuje tylko koszty poniesione po podpisaniu umowy pracodawcy ze starostą. Przysługuje każdemu pracodawcy zatrudniającemu pracownika niepełnosprawnego, który potrzebuje wsparcia w zakresie:

• czynności ułatwiających komunikowanie się z otoczeniem,
• czynności niemożliwych lub trudnych do samodzielnego wykonania przez pracownika niepełnosprawnego na stanowisku pracy.

Krok po kroku jak zatrudnić asystenta osoby niepełnosprawnej i otrzymać dofinansowanie

Procedura przyznania refundacji kosztów zatrudnienia pracownika wspomagającego dla pracodawcy składa się z kilku kroków. Pierwszym z nich jest złożenie odpowiedniego wniosku. Jego formularz stanowi załącznik do Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 marca 2011 r. w sprawie zwrotu dodatkowych kosztów związanych z zatrudnianiem pracowników niepełnosprawnych. Wniosek należy złożyć do starosty/prezydenta miasta na prawach powiatu właściwego ze względu na:

• miejsce zarejestrowania osoby niepełnosprawnej jako bezrobotnej albo poszukującej pracy, niepozostającej w zatrudnieniu – w przypadku, gdy zwrot kosztów dotyczy tej osoby;
• miejsce zamieszkania pracodawcy – w pozostałych przypadkach.

W kolejnym etapie, jeżeli starosta pozytywnie rozpatrzy dany wniosek, informuje o tym pracodawcę i ustalają szczegółowe warunki umowy w terminie do 14 dni od daty doręczenia decyzji.

Wiemy już gdzie złożyć wniosek o asystenta osoby niepełnosprawnej. Następnie odbywa się zawarcie tej umowy pomiędzy pracodawcą i starostą lub prezydentem miasta na prawach powiatu i na jej warunkach zostaje udzielona pomoc finansowa. Umowa szczegółowo określa nie tylko wysokość refundacji, ale również precyzuje warunki udzielonego wsparcia, wzajemne zobowiązania oraz liczbę godzin miesięcznie przeznaczanych na pomoc pracownikowi niepełnosprawnemu przez zatrudnionego asystenta.

Jak złożyć wniosek na dofinansowanie do wynagrodzenia pracownika wspomagającego?

Jak zatrudnić asystenta osoby niepełnosprawnej i złożyć wniosek o dofinansowanie do jej wynagrodzenia? Pracodawca, ubiegając się o zwrot kosztów poniesionych w związku z wynagrodzeniem pracownika wspomagającego osoby niepełnosprawnej, składa wniosek, którego wzór stanowi załącznik 1 do wspomnianego rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej, w organizacji wyznaczonej przez starostę lub prezydenta miasta na prawach powiatu właściwej ze względu na miejsce zatrudnienia pracownika niepełnosprawnego. Są to najczęściej:

• Powiatowe Urzędy Pracy,
• Powiatowe Centra Pomocy Rodzinie,
• Miejskie Ośrodki Pomocy Rodzinie.

Dodatkowo pracodawca powinien również dołączyć do wniosku zaświadczenie wystawione przez lekarza o przydatności asystenta w miejscu pracy dla danej osoby niepełnosprawnej. Pracodawca i starosta zawierają umowę i dopiero po jej podpisaniu przysługuje zwrot kosztów związanych z wynagrodzeniem pracownika wspomagającego.

Jakie dokumenty są potrzebne, aby otrzymać dopłatę do pensji asystenta pracownika niepełnosprawnego?

Pracodawca posiadający pracownika wspomagającego dla osoby niepełnosprawnej, aby otrzymać refundację kosztów związanych z zatrudnieniem, jest zobowiązany przedstawić staroście pełną dokumentację. Należą do niej:

• lista pracowników w odniesieniu, do których poniesiono koszty,
• kopie orzeczeń o niepełnosprawności pracowników niepełnosprawnych,
• skierowania wydane przez powiatowy urząd pracy w związku ze zwrotem kosztów dotyczących osób niepełnosprawnych zarejestrowanych jako bezrobotne lub poszukujące pracy niepozostające w zatrudnieniu,
• zestawienie poniesionych kosztów podlegających zwrotowi wraz z dowodem wpłaty wynagrodzenia pracownika wspomagającego w terminie do 20 dnia miesiąca następującego po miesiącu, za które wypłacono wynagrodzenie podlegające zwrotowi,
• zaświadczenie o zasadności udzielenia pomocy pracownikowi niepełnosprawnemu, o którym mowa w art. 26d ust. 1 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych, wydane przez lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad tym pracownikiem,
• kopie umów o pracę zawartych z pracownikami, a także kopie dokumentów potwierdzających, że zakres obowiązków tych pracowników obejmuje udzielenie pomocy pracownikom niepełnosprawnym (może to być plan pracy asystenta osoby niepełnosprawnej lub karta pracy asystenta osoby niepełnosprawnej).

Ponadto pracodawca musi przygotować aktualne zaświadczenie lub inne dokumenty potwierdzające takie dane jak: pełna nazwa, nip, regon oraz czy pracodawca jest podatnikiem wat. Dokumenty należy dołączyć do wniosku w formie skanu w przypadku składania wniosku drogą elektroniczną w systemie SOW lub kopii w przypadku składania wniosku drogą tradycyjną. Co istotne, jednostka udzielająca wsparcia ma możliwość zażądania okazania oryginału dokumentów.

Zatrudnienie pracownika wspomagającego dla osoby niepełnosprawnej — podsumowanie

Zatrudnienie asystenta dla pracownika niepełnosprawnego może okazać się bardzo korzystnym rozwiązaniem dla pracodawcy. Należy pamiętać, że zadania asystenta osoby niepełnosprawnej może wykonywać inny pracownik, pracujący w tej samej firmie lub osoba z zewnątrz. W takiej sytuacji osoba niepełnosprawna otrzymuje dodatkową pomoc ułatwiającą sprawne wykonanie czynności na swoim stanowisku pracy. Z kolei pracodawca nie musi ponosić dodatkowych kosztów związanych z wynagrodzeniem pracownika wspomagającego, gdyż może otrzymać ich zwrot ze środków PFRON.