Czy opiekun osoby niepełnosprawnej płaci za bilet?

W podróży z osobą niepełnosprawną opiekuna stresują najbardziej niejasne zasady. Dzisiaj być może po raz pierwszy dowiesz się, że Twoje prawo do zniżki albo bezpłatnego przejazdu nie jest „uznaniowe”. Wynika ono z przepisów ogólnopolskich oraz z regulaminów konkretnych przewoźników i uchwał lokalnych [Dz.U.2024.380, art. 1a, 2]. Różnice między koleją, autobusami dalekobieżnymi a transportem miejskim są bardzo istotne. Dlatego sprawdź, kiedy pojedziesz bezpłatnie, kiedy z ulgą, a kiedy zapłacisz 100%.

W transporcie kolejowym i autobusowym dalekobieżnym kluczowe są ulgi ustawowe. W komunikacji miejskiej zaś warunki ustala miasto i mogą one obejmować bezpłatny przejazd także dla opiekuna, po spełnieniu lokalnych wymogów.

Dowiedz się szczegółów, czy opiekun osoby niepełnosprawnej płaci za bilet na przejazdy i w jakich środkach transportu.

Przejazdy opiekuna osoby niepełnosprawnej na skróty

W większości polskich miast opiekun osoby z niepełnosprawnością podróżuje za darmo – jeśli tak stanowi uchwała. W pociągach i w regularnych kursach autobusów PKS masz ulgę 95% na bilet jednorazowy (a 78% przy przejazdach związanych z edukacją lub rehabilitacją dziecka). 100% za przejazd zapłacisz, gdy brak podstaw prawnych do ulgi albo przewoźnik prywatny ich nie honoruje.

Szczegółowe zasady znajdziesz poniżej. To ważne, gdyż ulgi dla opiekunów zazwyczaj dotyczą niektórych rodzajów niepełnosprawności podopiecznego, wybranych stopni i bywają uzależnione od wieku.

Kto jest uznawany za opiekuna podczas podróży z osobą niepełnosprawną?

Opiekunem (w rozumieniu ulg ustawowych) jest osoba towarzysząca pasażerowi uprawnionemu do ulgi, spełniająca wymagania wieku i celu podróży (sprawowanie opieki lub asysty).

Jako opiekun osoby niepełnosprawnej powinieneś być pełnoletni, natomiast przewodnik osoby niewidomej może mieć ukończone 13 lat [art. 1a, ust. 4, § 3 ustawy]. To wyjątek przewidziany w przepisach i stosowany często także w praktykach miejskich. Twoje uprawnienie, jako opiekuna jest ściśle związane z podróżą z osobą uprawnioną i nie przysługuje Ci samodzielnie.

Zasady ulg dla opiekunów w zależności od rodzaju transportu

W Polsce spotkasz się z trzema głównymi filarami uprawnień:

ulgami ustawowymi (obowiązujące w przewozach regularnych, określone w ustawie z 20 czerwca 1992 r. z późn. zm.) dotyczącymi publicznego transportu zbiorowego.
zasadami lokalnymi (np. komunikacja miejska w miastach).
określonymi w regulaminach prywatnych przewoźników.

To, czy jedziesz za darmo, z ulgą, czy za odpłatnością 100%, zależy od rodzaju transportu i spełnienia warunków.

Opiekun w komunikacji miejskiej

Miasta nie kierują się jednorodnymi przepisami. W komunikacji miejskiej zasady dla opiekunów ustala lokalny samorząd w uchwale, czasem także organizator transportu (ZTM, MPK, ZTP). Dlatego w jednym mieście opiekun pojedzie bezpłatnie, w innym ma tylko ulgę, a jeszcze gdzie indziej uprawnienie dotyczy wyłącznie określonych sytuacji (wiek podopiecznego, rodzaj niepełnosprawności, dojazd do placówki).

Ulga może być stosowana tylko wtedy, gdy jedziesz razem z osobą uprawnioną.

Przykłady rozwiązań

Gdańsk (ZTM) – bezpłatny przejazd przysługuje dzieciom i dorosłym z niepełnosprawnością w stopniu znacznym, ociemniałym ze stopniem umiarkowanym oraz towarzyszącemu im opiekunowi. Honorowane są także orzeczenia o całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji lub o całkowitej niezdolności do pracy [ZTM Gdańsk].
Warszawa (WTP) – miasto przewiduje ulgowe lub bezpłatne przejazdy dla części osób z niepełnosprawnością oraz ich opiekuna. Ważny jest wiek opiekuna – min. 18 lat lub min. 13 lat dla przewodnika osoby niewidomej. Uprawnienie w praktyce potwierdzane jest stosownym zaświadczeniem lub kodowaniem uprawnienia na WKM [WTP Warszawa].
Nowy Sącz (MPK) – do darmowego przejazdu mają prawo opiekunowie niewidomych i niedowidzących oraz opiekunowie dzieci niepełnosprawnych do 25 lat na przejazdy związane z nauką i rehabilitacją w wybranych placówkach. Ulgowy bilet przysługuje opiekunowi osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności lub osoby całkowicie niezdolnej do pracy, niezdolnej do samodzielnej egzystencji [MPK Nowy Sącz].

Opiekun w autobusie PKS

W regularnych przewozach PKS stosuje się także ulgi ustawowe.

Kup bilet z ulgą 95%, gdy podróżujesz z osobą niewidomą lub niezdolną do samodzielnej egzystencji, zgodnie z ustawą.
Bilet ze zniżką 78% kup zaś, kiedy podróżujesz z dzieckiem niepełnosprawnym [art. 2 ustawy].
Tu istotne jest, by przejazd odbywał się między miejscem zamieszkania lub pobytu a: przedszkolem, szkołą, uczelnią, placówką opiekuńczo-wychowawczą, oświatowo-wychowawczą, OREW lub podobnym specjalnym ośrodkiem szkolno-wychowawczym, DPS, ośrodkiem wsparcia, ZOZ, poradnią psychologiczno-pedagogiczną, miejscem turnusu rehabilitacyjnego – i z powrotem [np. pkspolonus.pl, pks.poznan.pl].

Przewoźnicy prywatni a ulgi dla opiekunów osób niepełnosprawnych

Prywatni przewoźnicy realizujący regularne przewozy często honorują ulgi ustawowe. Zasady znajdziesz na stronach poszczególnych firm (np. FlixBus stosuje zniżki ustawowe, w tym 95% dla opiekuna osoby niezdolnej do samodzielnej egzystencji).

Jednak firmy te mają własne regulacje dotyczące ulg, dostępności i asysty (np. rejestracji wózków, psa przewodnika). Dlatego przed zakupem biletu sprawdź zawsze zakładkę o zniżkach i dostępności u konkretnego przewoźnika.

Opiekun w pociągu dalekobieżnym i kolejach regionalnych

W przewozach kolejowych kieruj się ulgami ustawowymi. Opiekun osoby niepełnosprawnej, osoby niezdolnej do samodzielnej egzystencji lub przewodnik towarzyszący w podróży osobie niewidomej ma prawo do ulgi 95% na bilet jednorazowy (nie miesięczny). Gdy jesteś opiekunem dziecka z niepełnosprawnością do 26 lat i podróżujesz z nim na trasie dom, placówka edukacyjna lub rehabilitacyjna, skorzystaj z biletu jednorazowego z ulgą 78%.

Przewoźnicy precyzują, że opiekunem jest osoba pełnoletnia, a przewodnikiem osoby niewidomej może być osoba, która ukończyła 13 lat albo pies przewodnik [PKP Intercity].

Jakie dokumenty są potrzebne przy kontroli w środkach transportu?

Podczas kontroli potwierdzasz zarówno uprawnienie osoby z niepełnosprawnością, jak i swój status opiekuna lub przewodnika (w tym wiek, gdy ma on znaczenie) [rozporządzenie MIiB]. Poszczególni przewoźnicy publikują listy dokumentów, do których odwołuje się ich praktyka kontroli.

Najczęściej akceptowane dokumenty to:

Legitymacja osoby niepełnosprawnej (w tym e-legitymacja).
Orzeczenie o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności.
Zaświadczenie ZUS lub KRUS o niezdolności do samodzielnej egzystencji.
Dokument tożsamości opiekuna lub przewodnika potwierdzający wiek.
Nośnik lub karta miejska z zakodowanym uprawnieniem (np. WKM w Warszawie) w komunikacji miejskiej.
Zaświadczenie o rehabilitacji lub nauce dziecka w placówce.

Gdzie sprawdzić aktualne zasady w poszczególnych środkach transportu?

Najpewniejsza jest oficjalna ustawa oraz regulaminy przewoźników i strony miejskie. W poszukiwaniu wiarygodnych informacji sprawdź więc:

Ustawę z dnia 20 czerwca 1992 r. o uprawnieniach do ulgowych przejazdów środkami publicznego transportu zbiorowego lub Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Budownictwa z dnia 20 kwietnia 2017 r. w sprawie rodzajów dokumentów poświadczających uprawnienia do korzystania z ulgowych przejazdów środkami publicznego transportu zbiorowego.
Strony kolei ogólnopolskich i regionalnych.
Strony PKS i prywatnych przewoźników.
Strony miast i komunikacji miejskiej.

Czy opiekun osoby niepełnosprawnej płaci za bilet – tabela w pigułce

Środek transportu	Ulga	Warunki kluczowe	Dokumenty przy kontroli
Komunikacja miejska	Bezpłatnie lub bilet ulgowy	Zasady lokalne, przejazd razem z osobą uprawnioną, czasem ograniczenia (wiek opiekuna, rodzaj i stopień niepełnosprawności, dojazd do placówki)	Orzeczenie lub legitymacja ON, dokument tożsamości opiekuna, ewentualnie karta miejska z kodem uprawnienia
Kolej	95% lub 78%	Podróż z osobą niezdolną do samodzielnej egzystencji i niewidomą. Opiekun pełnoletni, przewodnik niewidomego 13+	Orzeczenie lub legitymacja ON, dokument tożsamości opiekuna, bilet
PKS	95% lub 78%	Warunki jak wyżej	Jak wyżej, ewentualnie potwierdzenie celu przejazdu
Przewoźnicy prywatni	Często zniżki ustawowe lub zgodne z regulaminem przewoźnika	Sprawdź zasady konkretnej firmy	Dokumenty jak wyżej + wymogi przewoźnika

Uwaga:

95% – dla opiekuna i przewodnika osoby niewidomej lub osoby niezdolnej do samodzielnej egzystencji, dotyczy biletów jednorazowych.
78% – dla opiekuna dziecka z niepełnosprawnością na trasie dom – placówka (nauka i rehabilitacja).
Ulgi działają wyłącznie, gdy opiekun podróżuje razem z osobą uprawnioną.

„Zawsze miej przy sobie”, gdy podróżujesz z osobą niepełnosprawną

Orzeczenie lub legitymację osoby z niepełnosprawnością (lub inny dokument potwierdzający Twoje uprawnienia).
Bilet z właściwą ulgą i dokument tożsamości.
Nośnik lokalny z zakodowanym uprawnieniem, jeśli miasto tego wymaga.
Dane kontaktowe do przewoźnika (szczególnie w dalekobieżnych i prywatnych).

FAQ

Jak szybko zweryfikować uprawnienia opiekuna do ulgi przed zakupem biletu?

Sprawdź tabelę ulg przewoźnika PKS oraz zakładu komunikacji miejskiej. Na stronie UTK znajdziesz zbiorczą tabelę ulg kolejowych.

Jak udokumentować zmianę opiekuna w trakcie podróży?

Ulga przysługuje osobie towarzyszącej w danym odcinku przejazdu. Jeśli następuje zmiana, nowy opiekun musi spełniać warunki do ulgi z art. 1a ustawy, a podróż musi się odbywać razem z osobą uprawnioną.

Czy stopień niepełnosprawności podopiecznego wpływa na ulgi dla opiekuna?

Tak. Ulga 95% dla opiekuna dotyczy m.in. osób niewidomych oraz osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji. Wszelkie uprawnienia w przejazdach opiekunów związane są z orzeczeniem podopiecznego.

Kto korzysta z uprawnień, gdy niepełnosprawny podróżuje z dwoma opiekunami?

Ulga dotyczy jednej osoby towarzyszącej, chyba że przewoźnik przewiduje inaczej. W sytuacji asysty dwóch osób, jeden z opiekunów kupuje bilet ulgowy lub darmowy, drugi podróżuje za 100% odpłatności.

Źródła

Ustawa z dnia 20 czerwca 1992 r. o uprawnieniach do bezpłatnych i ulgowych przejazdów środkami publicznego transportu zbiorowe https://utk.gov.pl/pl/pasazerowie/kolejowe-faq/przejazdy-bezplatne/14418,Przejazdy-bezplatne-i-ulgowe.html
Rozporządzenie MIiB, https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/rodzaje-dokumentow-poswiadczajacych-uprawnienia-do-korzystania-z-18594045
PKP Intercity „Tabele ulg ustawowych”, aktualizacja 3.01.2025, https://www.intercity.pl/pl/dokumenty/Przepisy%20i%20taryfy/Ulgi%20ustawowe/Tabele_ulg_ustawowych_03-01-2025.pdf
POLREGIO, https://polregio.pl/media/23900/tabela-uprawnie%C5%84-do-ulgowych-przejazd%C3%B3w-kolej%C4%85-w-komunikacji-krajowej.pdf
Urząd Transportu Kolejowego, https://utk.gov.pl/pl/pasazerowie/kolejowe-faq/przejazdy-bezplatne/14418,Przejazdy-bezplatne-i-ulgowe.html
Warszawski Transport Publiczny, https://warszawa19115.pl/en/-/ulgi-dla-osob-z-orzeczona-niepelnosprawnoscia
ZTM Gdańsk, https://ztm.gda.pl/bilety/przejazdy-bezplatne,a,9003
MPK Nowy Sącz, https://www.mpk.nowysacz.pl/wp-content/uploads/2022/11/Uchwa%C5%82a-RMNS-NR-LXXI_873_2022-.pdf
PKS Polonus, https://pkspolonus.pl/faq/ulgi-ustawowe
PKS Poznań, https://pks.poznan.pl/ulgi-ustawowe
FlixBus Polska¸ https://www.flixbus.pl/firma/ceny/rabaty
https://mywspieramy.org/czy-opiekun-osoby-niepelnosprawnej-placi-za-bilet/

Czytaj inne artykuły: