Świadczenie pielęgnacyjne 2024. Jakie wsparcie dla opiekunów osób z niepełnosprawnością?

Osoby niepełnosprawne oraz ich najbliżsi borykają się z różnymi problemami każdego dnia. Jest to nie tylko przełamywanie barier, czy trudności dnia codziennego, jak wizyta lekarska, ale również te finansowe, które mogą być przyczyną innych narastających problemów opiekunów.

Dzisiejszy artykuł kierujemy do osób niepełnosprawnych oraz ich opiekunów, aby przybliżyć temat radykalnych zmian od roku 2024, jakie wprowadzono w obszarze świadczenia dla opiekunów dzieci niepełnosprawnych. Czytelnik dowie się, na czym polegają nowe i stare zasady, komu przysługuje świadczenie pielęgnacyjne i na jakich warunkach, ile wyniesie jego kwota w 2024 roku oraz jak ubiegać się o tę pomoc finansową. Poruszamy również temat związany z możliwością podjęcia pracy w trakcie pobierania świadczenia z tytułu sprawowania opieki.

Czym jest świadczenie pielęgnacyjne dla opiekunów dzieci i osób z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności?

Świadczenie pielęgnacyjne to świadczenie finansowe wypłacane z budżetu państwa. Do roku 2023 mogły je otrzymać osoby, które nie podejmowały lub rezygnowały z zatrudnienia w celu podjęcia opieki nad członkiem rodziny legitymującym się znacznym stopniem niepełnosprawności od dzieciństwa.

Świadczenie dla opiekunów dzieci niepełnosprawnych do 18 r.ż., od roku 2024 będzie przyznawane na podstawie ustawy o świadczeniach rodzinnych wg nowych zasad. Warunkiem otrzymania wsparcia będzie ustalenie niepełnosprawności dziecka wraz z orzeczeniem konieczności stałej i długotrwałej opieki.

Świadczenie pielęgnacyjne a osoby uprawnione. Nowe zasady od 2024

Zgodnie z wykładnią ustawy z roku 2023 świadczenie pielęgnacyjne przysługuje:

• rodzicom,
• opiekunowi faktycznemu dziecka wymagającego całodobowej opieki,
• osobie będącej rodziną zastępczą spokrewnioną (dziadkowie, rodzeństwo) i niespokrewnioną,
• innym bliskim, na których wg przepisów KRiO ciąży obowiązek alimentacyjny (są to: rodzeństwo, wstępni, zstępni),
• osobom prowadzącym rodzinne domy dziecka, dyrektorom placówek typu: opiekuńczo-wychowawczego, opiekuńczo-terapeutycznego, interwencyjnych ośrodków preadopcyjnych.

Ważne! Od 2024 roku nie ma znaczenia, czy podejmują lub nie podejmują zatrudnienia, lub innej pracy zarobkowej, lub z niej rezygnują z uwagi na konieczność sprawowania stałej, lub długotrwałej opieki nad dzieckiem z orzeczeniem o niepełnosprawności.

O omawiane świadczenie mogą również ubiegać się rolnicy opiekujący się dziećmi z niepełnosprawnością. Pomoc finansowa od roku 2024 przysługuje niezależnie czy:

• rolnicy zaprzestaną prowadzenia gospodarstwa rolnego,
• małżonkowie rolników lub domownicy zaprzestaną prowadzenia gospodarstwa rolnego, lub wykonywania pracy w gospodarstwie.

Zmiany dla opiekunów osób niepełnosprawnych 2023. Co mówią nowe zasady?

Świadczenie pielęgnacyjne od roku 2024 przysługuje tylko opiekunom dzieci niepełnosprawnych do 18 roku życia. Istnieje możliwość pobierania świadczenia na kilkoro dzieci z niepełnosprawnością jednocześnie.

Istotną zmianą dla opiekunów jest wyłączenie podejmowania zatrudnienia i zarobkowania z prawa do pobierania świadczenia. Opiekun zatem może od roku 2024 dorabiać bez ograniczeń. Może także pobierać, jeśli mu przysługuje świadczenie emerytalne lub rentowe.

Pamiętaj!
Jeśli opiekujesz się dzieckiem do osiemnastego roku życia i chcesz otrzymywać świadczenie pielęgnacyjne na nowych zasadach, musisz złożyć wniosek o przyznanie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego na podstawie nowych regulacji prawnych. Umożliwi Ci to podejmowanie pracy zarobkowej.

Świadczenie pielęgnacyjne 2024 dla opiekuna — kwota

Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej obwieściło, że od 1 stycznia 2024 roku świadczenie pielęgnacyjne dla opiekunów wyniesie 2988 zł. Będzie ono podwyższone o kwotę 530 zł w stosunku do roku poprzedniego.

Świadczenie pielęgnacyjne 2023 – wysokość wsparcia

Ile wynosiło świadczenie pielęgnacyjne w 2023 roku? Kwota świadczenia pielęgnacyjnego od 1 stycznia 2023 roku wynosiła 2458 zł. Opiekun osoby niepełnosprawnej otrzymywał takie środki w każdym miesiącu 2023 r.

Wyjątkiem było wypłacanie obniżonego świadczenia w sytuacjach skrajnych, np. śmierci podopiecznego. Stosuje się w takim przypadku, wypłatę świadczenia w wysokości 1/30 za każdy dzień.

Świadczenie pielęgnacyjne 2023 a druga waloryzacja

Podwyżka świadczenia pielęgnacyjnego związana jest z waloryzacją płacy minimalnej. Niestety, mimo że podwyżka najniższej krajowej w 2023 roku była dwukrotna, to wysokość świadczenia wzrosła tylko raz.

Wynikało to z przepisów, które określają tylko jedną waloryzację świadczenia w ciągu roku. Mówi o tym  art. 17 ust. 3a–3d ustawy o świadczeniach rodzinnych, z 28.11.2003 r.  (Dz.U. 2022 r. poz. 615 ze zmianami).

W jakiej wysokości było świadczenie pielęgnacyjne 2022?

Od 01.01.2022 jego wysokość to 2119 zł. Kwota świadczenia podlega corocznej waloryzacji na podstawie procentowego wzrostu najniższego wynagrodzenia.

Wniosek o świadczenie pielęgnacyjne – kto i gdzie składa?

Ubiegając się o świadczenie dla opiekuna, wniosek składa osoba sprawująca opiekę nad niepełnosprawnym dzieckiem bezpośrednio w Ośrodku Pomocy Społecznej lub w innej jednostce organizacyjnej gminy, jeżeli to właśnie jej przekazana została realizacja świadczeń rodzinnych. Prawo do świadczenia pielęgnacyjnego ustala ten organ w pierwszej kolejności.

Osoba z niepełnosprawnością wymagająca opieki musiała do roku 2024 posiadać orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności lub niepełnosprawności.  Również orzeczenie ze wskazaniami do konieczności stałej lub długotrwałej opieki albo pomocy innej osoby. Powiązane ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz koniecznością współudziału opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.

Aktualnie o świadczenie pielęgnacyjne może ubiegać się tylko opiekun dziecka posiadającego orzeczenie o niepełnosprawności.

Wniosek — jakie dokumenty do świadczenia pielęgnacyjnego trzeba dołączyć?

Formularz wniosku o otrzymanie świadczenia pielęgnacyjnego oraz wzór niezbędnych załączników udostępnia jednostka realizująca świadczenia rodzinne.

Do wniosku należy dołączyć:

• odpis skrócony aktu urodzenia dziecka lub inny dokument potwierdzający wiek dziecka,
• kopię orzeczenia o niepełnosprawności.

Rozpatrzenie wniosku o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego kończy się wydaniem decyzji. Wnioskodawca otrzyma ją w ciągu 30 dni od daty złożenia pełnego wniosku.

Ośrodek Pomocy Społecznej na wniosek o przyznanie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego przeprowadza wywiad rodzinny. Pracownik socjalny bierze pod uwagę indywidualne cechy oraz sytuację danej rodziny.

Świadczenie dla opiekuna osoby niepełnosprawnej na starych zasadach

Opiekunowie, którzy nabyli prawo do świadczenia pielęgnacyjnego do 31.12.2023 roku, lub złożyli wniosek o omawiane wsparcie, będą mogli je pobierać na tak zwanych “starych zasadach”. Podopiecznymi w tym przypadku mogą być dzieci i dorosłe osoby o znacznym stopniu niepełnosprawności, które nabyły dysfunkcję przed osiemnastym rokiem życia.

Opiekunowie pobierający świadczenie na starych zasadach, nadal są zobowiązani do rezygnacji z pracy zarobkowej i uzyskiwania jakiegokolwiek dochodu. Rolnicy w przypadku zaprzestania prowadzenia gospodarstwa rolnego, w celu sprawowania opieki nad niesprawnym bliskim, muszą to potwierdzić poprzez złożenie oświadczenia. Zaprzestanie prowadzenia gospodarstwa rolnego oznacza nadal konieczność dla nich odstąpienia od pracy w gospodarstwie.

Kiedy nie należy się świadczenie pielęgnacyjne dla opiekuna osoby niepełnosprawnej wg przepisów sprzed roku 2023?

Brak uprawnień do przyznania świadczenia pielęgnacyjnego następuje w sytuacji, gdy opiekun:

• ma ustalone prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego, świadczenia pielęgnacyjnego lub zasiłku dla opiekuna. W sytuacji zbiegu prawa do któregokolwiek z tych świadczeń przysługuje tylko jedno z nich. Może być wybrane przez osobę uprawnioną.  
• ma ustalone prawo do renty, w tym renty socjalnej, renty rodzinnej z tytułu śmierci małżonka, emerytury, lub innego świadczenia emerytalno-rentowego. A także zasiłku stałego, czy zasiłku przedemerytalnego lub nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, świadczenia przedemerytalnego lub rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego. Zgodnie z bieżącymi przepisami osoba pobierająca świadczenie emerytalno – rentowe ma prawo wyboru świadczenia. Jeśli chce pobierać świadczenie, musi zawiesić emeryturę lub rentę.

Zgodnie z ostatnią linią orzeczniczą Sądów Administracyjnych, omawiane świadczenie przysługuje opiekunom z przyznanym świadczeniem emerytalno – rentowym, w kwocie stanowiącej różnicę między nim a kwotą świadczenia. Od dnia 9 stycznia 2020 roku, jeśli opiekun ma ustalone prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy, to otrzyma świadczenie w pełnej kwocie.

Świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje w sytuacji, gdy podopieczny z niepełnosprawnością:

• zawrze związek małżeński. Wyjątek stanowi fakt, gdy współmałżonek legitymuje się orzeczeniem o niepełnosprawności w znacznym stopniu. Dotyczy to sytuacji, gdy o świadczenie ubiega się inna osoba, niż współmałżonek.
• został umieszczony w rodzinie zastępczej (z wyjątkiem rodziny zastępczej spokrewnionej), w rodzinnym domu dziecka. Podobnie, kiedy podopieczny w związku z kształceniem, rewalidacją lub rehabilitacją, w placówce zapewniającej całodobową opiekę, z wyjątkiem instytucji leczniczej, korzysta z niej przez ponad 5 dni w tygodniu.

Jak długo można pobierać świadczenie pielęgnacyjne na starych zasadach?

Przyznanie świadczenia dla opiekuna do roku 2023 odbywało się na czas nieokreślony, gdy zajmował się on osobą wymagającą opieki trwale i jest to określone w orzeczeniu. W tym przypadku opiekun nadal może pobierać dożywotnio świadczenie, jeśli podopieczny nie zdecyduje się na świadczenie wspierające.

Inaczej sprawa wygląda, jeśli orzeczenie osoby niepełnosprawnej wymagającej opieki było wydane na czas określony. W takim przypadku świadczenie przysługuje do ostatniego dnia miesiąca, w którym upływa termin ważności tego orzeczenia. Po przedłużeniu orzeczenia opiekuna obejmuje ochrona praw nabytych i może on nadal po zawnioskowaniu mieć uprawnienia do pobierania wsparcia na starych zasadach.

Świadczenie pielęgnacyjne na rodzica – czy tylko?

Możliwe jest pobieranie świadczenia wg starych zasad przez osobę z dalszym stopniem pokrewieństwa. Zgodnie z ustawą o świadczeniach rodzinnych osoby, na których ciąży obowiązek alimentacyjny, inne niż spokrewnione w pierwszym stopniu z osobą z niepełnosprawnością mogły do roku 2024 ubiegać się o świadczenie dla opiekuna. Działo się tak, gdy:

• rodzice osoby wymagającej opieki nie żyły albo zostali pozbawieni praw rodzicielskich, ponadto byli małoletni lub sami legitymowali się orzeczeniem o niepełnosprawności w znacznym stopniu,
• nie było innych uprawnionych osób spokrewnionych wprost, były one małoletnie albo posiadały orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności,
• nie było bliskich osób, o których mowa w ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy, lub legitymowały się one orzeczeniem o niepełnosprawności w stopniu znacznym.

Świadczenie pielęgnacyjne na osobę dorosłą – czy to możliwe?

Osoba sprawująca opiekę nad dorosłą osobą z niepełnosprawnością mogła do roku 2024 ubiegać się o świadczenie dla opiekuna. Istotne było to, by ta niepełnosprawność powstała nie później, niż do ukończenia 18 roku życia. Albo w trakcie nauki w szkole i szkoły wyższej, nie później niż do ukończenia 25 roku życia.

Jeśli osoba wymagająca opieki, u której powstała niepełnosprawność do ukończenia 18 roku życia lub w trakcie nauki szkolnej uzyskała orzeczenie o stopniu niepełnosprawności wydane na czas nie określony, to w takiej sytuacji możliwe jest pobieranie świadczenia pielęgnacyjnego również na osobę dorosłą.

Świadczenie pielęgnacyjne a zasiłek opiekuńczy – czym się różnią te świadczenia?

Specjalny zasiłek opiekuńczy to wygasła pomoc finansowa. Przysługiwała osobom, które nie podejmowały pracy lub z niej rezygnowały, aby podjąć opiekę nad dorosłą osobą z niepełnosprawnością. Otrzymywały je osoby spokrewnione, czyli np. małżonek lub rodzeństwo. Warunkiem otrzymania zasiłku była konieczność posiadania orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności przez podopiecznego lub orzeczenia o niepełnosprawności ze wskazaniem stałej albo długotrwałej opieki i pomocy.

Osoby, które nabyły prawo do tego wsparcia, mogą kontynuować jego pobieranie do czasu podjęcia pracy, skorzystania ze świadczenia wspierającego lub śmierci podopiecznego. Specjalny zasiłek opiekuńczy stanowi nadal kwota 620 zł. Wypłacany jest on w zależności od kryterium dochodowego na członka rodziny. Dochód na osobę nie może on przekroczyć 764 zł na miesiąc. Kwota ta nie wystarcza nawet na pokrycie wydatków związanych z utrzymaniem bieżącym.

Świadczenie związane z opieką nad osobami dorosłymi różni się od świadczenia pielęgnacyjnego przede wszystkim tym, że zasiłek opiekuńczy zależy od kryterium dochodowego. Jego kwota jest też stanowczo niższa. Różnica to także zależność przyznania prawa do wsparcia dotyczy kwestii, kiedy u osoby wymagającej opieki powstała niepełnosprawność.

Świadczenie pielęgnacyjne a praca

Do końca roku 2023 osoba, która podejmowała się opieki nad osobą niepełnosprawną i decydowała się pobierać świadczenie dla opiekuna, nie miała możliwości podjęcia żadnej pracy.

Nowe zasady przyznawania świadczenia pielęgnacyjnego radykalnie zmieniły prawo opiekunów do zatrudnienia. Od roku 2024 mają oni nieograniczone prawo do pozyskiwania dodatkowego dochodu. Regulacja ta dotyczy jednak tylko i wyłącznie opiekunów dzieci z niepełnosprawnością, którzy zdecydują się przejść na tak zwane “nowe zasady” świadczenia pielęgnacyjnego. Aby to zrobić, muszą podobnie złożyć wniosek do odpowiedniego organu zgodnie z miejscem zamieszkania.

Niestety nadal przepisy nie zmieniły się dla dotychczasowych opiekunów, którzy chcą pozostać w starym systemie i pobierać świadczenie pielęgnacyjne także w sytuacji, gdy ich podopieczny jest już osobą dorosłą.

Czy świadczenie pielęgnacyjne wlicza się do lat pracy?

W związku z odprowadzaną składką emerytalno-rentową okres, w którym opiekun sprawował opiekę i pobierał świadczenie pielęgnacyjne, wlicza się do lat pracy.

Prawo nie nakazuje opiekunom pobierającym świadczenie, rezygnacji z jego pobierania w momencie osiągnięcia wieku, który uprawnia do emerytury. Oznacza to, że organ wypłacający świadczenie dla opiekuna nie może oczekiwać od osoby pobierającej to świadczenie, że wystąpi do ZUS lub KRUS o ustalenie prawa do emerytury.

Czy świadczenie pielęgnacyjne wlicza się do stażu pracy?

O ile świadczenie pielęgnacyjne wlicza się do lat pracy, które uprawniają do emerytury i mają wpływ na jej wysokość, o tyle nie ma wpływu ono do uprawnienia związane ze stażem pracy.

Przepisy ustawy o świadczeniu pielęgnacyjnym nic nie mówią o tym, aby okres, w którym było pobierane świadczenie pielęgnacyjne, był wliczany do stażu pracy. W związku z tym opiekun, który pobierał świadczenie pielęgnacyjne, nie nabywa za ten okres uprawnień pracowniczych, od których zależą między innymi: wymiar urlopu, czy dodatki za wieloletnią pracę.

Świadczenie pielęgnacyjne a emerytura i lata pracy

Pobieranie świadczenia dla opiekunów umożliwia odprowadzanie składek emerytalno-rentowych. Stanowi to później podstawę do nabycia prawa do emerytury. Składka jest odprowadzana przez okres niezbędny do uzyskania okresu ubezpieczenia składkowego i nieskładkowego, odpowiednio:

• 20 lat dla kobiety,
• 25 lat dla mężczyzny.

Podstawę wymiaru składki emerytalnej stanowi kwota pobieranego świadczenia pielęgnacyjnego.

Z chwilą śmierci podopiecznego z niepełnosprawnością, osoba, która była opiekunem i pobierała świadczenie dla opiekunów, może otrzymać zasiłek dla bezrobotnych lub świadczenie przedemerytalne.

Podsumowanie

Świadczenie pielęgnacyjne to pomoc finansowa, którą mogą pobierać opiekunowie osób z niepełnosprawnością. Do roku 2024 warunkiem otrzymania świadczenia był brak zatrudnienia lub rezygnacja z pracy opiekuna. Świadczenie to nie jest uzależnione od kryterium dochodowego. Kwota świadczenia podlega corocznej waloryzacji na podstawie procentowego wzrostu najniższego wynagrodzenia. W roku 2024 kwota wsparcia będzie wynosić 2988 zł.

Od roku 2024 świadczenie pielęgnacyjne będą mogli otrzymać tylko opiekunowie dzieci z niepełnosprawnością do lat 18. Od tego roku zmieni się także podejście do zatrudnienia opiekunów. Pobierający świadczenie na nowych zasadach będą mogli dorabiać bez ograniczeń. Dla opiekunów pobierających świadczenie na starych zasadach nie zmieniają się warunki jego otrzymywania.