Analizujemy, jaka praca dla chorych psychicznie jest możliwa, byś zatrudniał świadomie
Wg GUS problemy ze zdrowiem psychicznym ma około 6% populacji, czyli 2 mln Polaków. Osoby te doświadczają najczęściej stygmatyzacji i wykluczenia społecznego oraz zawodowego. Na gruncie zawodowym problemy w aktywizacji wiążą się najczęściej z:
- obawami pracodawców,
- brakiem wiary osób chorych w możliwość podjęcia aktywności zawodowej.
Oczywiście zatrudnienie osoby chorej psychicznie uzależnione jest także od aktualnego stanu jej zdrowia i przebiegu leczenia. Niemniej ustabilizowany pacjent psychiatryczny radzi sobie w codzienności na tyle dobrze, że może efektywnie pracować. Jak mówią badania, aktywizacja zawodowa sprzyja remisji choroby i służy rehabilitacji po przebytych kryzysach psychicznych.
W dzisiejszym opracowaniu znajdziesz odpowiedź na pytanie, jaka praca dla chorych psychicznie jest możliwa i dostępna. Przedstawię Ci katalog zawodów, w których chory psychicznie doskonale sobie poradzi oraz listę zadań, których nie powinien wykonywać. Dowiesz się, w jakich miejscach możesz zatrudniać osoby z niepełnosprawnością psychiczną, jak je wspierać oraz jaką pomoc otrzymasz Ty w związku z tym.
Jak rozumieć choroby psychiczne w kontekście zatrudnienia?
Zaburzenia psychiczne dotykają zwykle ludzi młodych, w wieku produkcyjnym i wchodzących dopiero na rynek pracy. Bardzo często posiadają oni wyższe specjalistyczne wykształcenie. Nie da się ukryć, że choroby te wpływają na myślenie, uczucia i zachowanie chorego. W zależności od jednostki chorobowej mogą one poważnie zaburzać życie człowieka. Najczęściej spotkasz się 3 grupami zaburzeń psychicznych:
- zaburzeniami nastroju, czyli m.in. depresją i chorobą afektywną dwubiegunową,
- zaburzeniami lękowymi, czyli, np. zespołami lęku uogólnionego i różnego typu fobiami,
- zaburzeniami psychotycznymi powiązanymi ze schizofrenią, czy psychozą.
Symptomy chorób psychicznych mogą być dla Ciebie widoczne, ale mogą być także subtelne, prawie niezauważalne. Zachowania osób chorych możesz też różnie interpretować. Najistotniejszym w kontekście zatrudnienia jest, czy choroba została opanowana i czy jest w fazie remisji. Czy pracownik stosuje się do wskazówek lekarzy, bierze leki i aktywny udział w terapii.
Warto, abyś pamiętał, że leczenie i rehabilitacja zawodowa w przypadku chorych psychicznie wymaga spersonalizowanego podejścia. Im będziesz więcej wiedział o zaburzeniach i rozróżniał typy chorób, tym łatwiej i skutecznie wesprzesz osobę z niepełnosprawnością w pracy.
Jakie możliwości zatrudnienia oferuje rynek pracy dla chorych psychicznie?
Osoby chore psychicznie z uwagi na swój stan zdrowia i ustabilizowanie choroby mogą znaleźć zatrudnienie w ramach kilku modeli pracy. Zwróć uwagę, że mogą oni szukać:
- pracy na otwartym rynku,
- pracy chronionej,
- zatrudnienia wspomaganego,
- pracy w przedsiębiorstwie społecznym,
- zatrudnienia w zakładach aktywności zawodowej,
- przygotowania do obowiązków pracowniczych w ramach WTZ.
O ile pracodawcy związani z rynkiem pracy osób niepełnosprawnych są przygotowani merytorycznie i kadrowo do rehabilitacji zawodowej chorych psychicznie, o tyle dla pracodawców z otwartego rynku pracy, ta grupa kandydatów do zatrudnienia stanowi swoiste wyzwanie. Dlatego poniższe informacje będą dla Ciebie bezcenne.
Poznaj obszar zatrudnienia osób niepełnosprawnych. Zapraszamy do opracowań związanych z tą tematyką. Przeczytaj, m.in.:
Zajrzyj do innych artykułów w witrynie My Wspieramy i czerp wiedzę!
W jakich zawodach radzą sobie niepełnosprawni psychicznie?
Z uwagi na zakres zaburzeń psychicznych i ich konsekwencji dla funkcjonowania pracownika wiele zawodów pozostaje poza jego możliwościami. Niemniej istnieje cały katalog stanowisk, na których możesz zatrudniać osoby z niepełnosprawnością psychiczną. Co ważniejsze, stanowiska te obejmują różny poziom specjalizacji i wymóg poziomu wykształcenia. Jak wspomniałam, osoby chore psychicznie bardzo często mają wyższe wykształcenie specjalistyczne, a nierzadko charakteryzują się licznymi talentami i uzdolnieniami artystycznymi. Z uwagi na to, możesz zatrudnić osobę chorą psychicznie wszędzie tam, gdzie nie ma zbyt dużej presji na wyniki i poddawania naciskom z zewnątrz.
Osoba z niepełnosprawnością psychiczną sprawdzi się, m.in. jako:
- Freelencer (np. copywriter, grafik, informatyk, montażysta dźwięku i filmów),
- Bibliotekarz,
- Projektant, architekt krajobrazu,
- Pracownik w obsłudze klientów,
- Pracownik hotelu (np. pokojówka, dozorca, recepcjonista),
- Pracownik poczty, sortowacz,
- Korepetytor,
- Nauczyciel akademicki, naukowiec,
- Pracownik specjalizujący się w usługach opiekuńczych i pielęgnacyjnych,
- Sprzedawca-ekspedient lub przedstawiciel handlowy,
- Artysta – rysownik, malarz, muzyk,
- Pracownik fizyczny (zawody pomocnicze w budownictwie, sprzątanie, stróżowanie, praca na magazynie, układanie towarów, ogrodnik).
Z powyższego otwartego zestawienia wynika, że chorzy psychicznie sprawdzają się przy wielu czynnościach. Niestety bardzo mało pracodawców otwartego rynku pracy chce zatrudniać ten rodzaj pracownika, z uwagi na utrwalone negatywne stereotypy. Symbol 02-P na orzeczeniu kandydata do zatrudnienia działa najczęściej, jak magiczna gumka, skreślając jego szanse na zdobycie pracy.
Które zawody wykluczają zatrudnienie chorego psychicznie?
Choroba psychiczna dla wielu ludzi jest swoistą tragedią, gdy nie mogą oni kontynuować dotychczas wykonywanego zawodu i zajmować prestiżowych stanowisk. Dlatego wskazane jest nie odbierać im szansy niejako prewencyjnie, wyprzedzając nieuzasadnione obawy. Warto jednak, abyś pamiętał, że część chorych przyjmuje leki o silnym działaniu na układ nerwowy, co z kolei przekłada się np. na szybkość reakcji. Z tego względu nie powinieneś zatrudniać osób chorych psychicznie na stanowiskach związanych z:
- produkcją ciągłą, przy maszynach będących w ruchu typu krajalnice, taśma produkcyjna,
- pracą na wysokościach,
- pracą z otwartym ogniem,
- pracą z dziećmi (w przypadku chorych psychotycznie),
- kierowaniem pojazdami,
- naprawą samochodów i innych urządzeń elektromechanicznych,
- pracą na samodzielnych stanowiskach związanych z odpowiedzialnością za mienie i ludzi.
Jak zapewnić wsparcie pracownikowi z chorobą psychiczną podczas zatrudnienia?
Decydując się na zatrudnienie pracownika z niepełnosprawnością psychiczną, który przedstawił Ci orzeczenie z symbolem 02-P, w związku z jego problemami warto, byś mu zapewnił komfortowe warunki pracy. To będzie sprzyjało stabilizacji jego stanu psychicznego, adaptacji do nowych warunków i efektywnej realizacji obowiązków zawodowych.
W jaki więc sposób wesprzeć pracownika z chorobą psychiczną podczas zatrudnienia:
- przygotuj zespół na dołączenie pracownika chorego psychicznie,
- zapewnij współpracę z pracownikiem, który będzie bezpośrednio nadzorował pracę osoby chorej psychicznie,
- wprowadź jasne procedury i zasady,
- przypisz jasno określone obowiązki z czasem na ich wykonanie (chory psychicznie dobrze pracuje w sytuacjach schematycznych),
- skorzystaj ze wsparcia i zatrudnij asystenta osoby niepełnosprawnej, który będzie pełnił funkcję koordynatora, trenera pracy lub mentora.
- w przypadku pracowników gorzej funkcjonujących dostosuj jasne i klarowne komunikaty. Pracownik nie może otrzymywać abstrakcyjnych poleceń typu „ proszę posprzątać pokój”. Zamiast tego typu polecenia powiedz: „w pokoju numer 8 odkurz wykładzinę, zmień pościel, pościeraj kurz z blatów i mebli”.
Wdrożenie tych zasad sprawi, że praca dla chorych psychicznie będzie dostępna w Twojej firmie. Sami zaś pracownicy zyskają stabilizację i będą mogli uniknąć okresowego charakteru zatrudnienia, w związku z trudnymi sytuacjami stresowymi w pracy, które przyczyniają się do kolejnego epizodu choroby i hospitalizacji.
Jaka pomoc dla pracodawców zatrudniających osoby z symbolem 02-P w orzeczeniu jest dostępna?
Pamiętaj, że istnieją programy pomocowe związane z zatrudnieniem osoby niepełnosprawnej i nie pozostajesz sam. Przygotowując się i rozważając zatrudnienie osób niepełnosprawnych psychicznie w swojej firmie weź pod uwagę, że zyskasz nie tylko wykwalifikowanego i dobrego pracownika, ale także dofinansowanie do jego wynagrodzenia z PFRON. Możesz też sięgnąć po dofinansowanie na adaptację miejsca i stanowiska pracy oraz na szkolenia.
Asystenta, który będzie wspierał pracownika z chorobą psychiczną możesz delegować spośród dotychczasowej załogi lub pozyskać z zewnątrz. W obu przypadkach nie poniesiesz kosztów związanych z wynagrodzeniem dla asystenta, gdyż możesz pokryć je także ze środków funduszu.
Jeśli sprawy formalne związane z pozyskiwaniem wsparcia dla Twojej firmy w związku z zatrudnieniem pracowników z orzeczeniem są zbyt zawiłe i czasochłonne możesz zwrócić się do agencji pracy takiej, jak nasza – My Wspieramy. Specjalizujemy się w pomocy pracodawcom i osobom niepełnosprawnym. Mamy szerokie doświadczenia w zatrudnianiu kandydatów z symbolem 02-P w orzeczeniu o niepełnosprawności. Możesz bez obaw powierzyć nam proces poszukiwania odpowiedniego pracownika, pozyskanie dla Ciebie wsparcia, formalności PFRON i długofalowe czuwanie nad całością współpracy.
Co jeszcze może Cię przekonać, że osoby z chorobami psychicznymi są wartościowymi pracownikami?
Być może analizując możliwości pracy osób chorych psychicznie w różnych zawodach pomyślałeś, że mija się ona z rzeczywistością. Przecież “wszyscy wiedzą”, że choroba psychiczna to agresja, dziwactwa, czy nieprzewidywalność. To oznacza, że tkwisz w błędnych założeniach. Dlatego jako ostatni argument, który przemówi do Ciebie i być może spowoduje, że zdecydujesz się zatrudnić osobę z symbolem 02-P w orzeczeniu, pokażę Ci kilku sławnych ludzi, którzy mimo doświadczanej choroby psychicznej zyskali sławę odnosząc sukcesy zawodowe.
- Doug Ferrarii – zaburzenie osobowości typu borderline,
- Winston Churchil – choroba afektywna dwubiegunowa i dysleksja,
- Doug Flutie – autyzm,
- Mel Gibson – choroba afektywna dwubiegunowa,
- Księżna Diana – bulimia, depresja i wielokrotne próby samobójcze,
- F. Scott Fitzgerald – depresja kliniczna,
- Winona Ryder – lęk, depresja kliniczna,
- Angelina Jolie – samookaleczenie/OCD, depresja,
- John Forbes Nash – schizofrenia (typu paranoidalnego).
Jaka praca dla chorych psychicznie jest możliwa?
Osoby chore psychicznie w znacznej części wykluczone są społecznie z aktywności zawodowej. Mają one trudności znalezieniu pracy w ogóle, a jeśli już to najczęściej wykonują zawody o niskim statusie. Sprzyja to frustracji niepełnosprawnych psychicznie, gdyż wielu z nich posiada specjalistyczną wiedzę i umiejętności i przed chorobą zajmowało wysokie stanowiska.
Zatrudniając osoby, które mają zaburzenia psychiczne możesz łamać stereotypy i syndrom bierności zawodowej tej grupy. Owszem istnieją ograniczenia w zatrudnianiu do zadań, które wiążą się z narażeniem na niebezpieczeństwo lub które wymagają natychmiastowych reakcji pracownika, ale istnieje szereg innych możliwości wykorzystania jego potencjału. Katalog zawodów przytoczony powyżej jest otwarty i od Ciebie zależy, czy znajdziesz odpowiednie miejsce dla osoby chorej psychicznie w swojej firmie.
Źródła
Przeanalizowałam na potrzeby tego artykułu wiarygodne materiały źródłowe i konsultowałam się ze specjalistami zajmującymi się osobami chorymi psychicznie. Dzięki temu powstało powyższe opracowanie zawierające rzetelne informacje, z których możesz skorzystać.
- Wsparcie osób chorujących psychicznie na rynku pracy analiza i zalecenia, RPO, Zasada równego traktowania, Prawo i praktyka nr 15 https://bip.brpo.gov.pl/sites/default/files/Wsparcie_osob.pdf
- https://www.gov.pl/web/zdrowie/narodowy-program-ochrony-zdrowia-psychicznego
- Ochrona zdrowia psychicznego w Polsce: wyzwania, plany, bariery, dobre praktyki, J. Wciórka (red.), wyd. BRPO http://rpo.gov.pl/sites/default/files/Ochrona_zdrowia_psychicznego.pdf
- https://www.mp.pl/pacjent/psychiatria/wywiady/173150,praca-dla-zdrowia-psychicznego
- https://www.power.gov.pl/media/103916/Model_Ekosystemy.pdf
Jakie zawody mogą wykonywać chorzy psychicznie?
Osoby z niepełnosprawnością psychiczną mogą pracować na większości stanowisk. Sprawdzą się zarówno na stanowiskach wymagających umiejętności specjalistycznych, jak i przy podstawowych pracach fizycznych. Z chorobą psychiczną można pracować jako, m.in.: grafik, informatyk, bibliotekarz, projektant, pracownik obsługi klienta, pracownik hotelu, sprzedawca, stróż, sprzątacz, magazynier itp.
Do wykonywania jakiej pracy chorzy psychicznie mają przeciwwskazania?
Chorzy psychicznie nie powinni pracować na wysokościach, przy maszynach będących w ciągłym ruchu, otwartym ogniu, kierować pojazdami mechanicznymi, na samodzielnych stanowiskach związanych z odpowiedzialnością za mienie i ludzi itp. Przede wszystkim przeciwwskazaniem jest wymóg natychmiastowych reakcji, konieczność maksymalnej koncentracji i narażenie na sytuacje niebezpieczne.
Jakie warunki pracy trzeba zapewnić pracownikowi z chorobą psychiczną?
Decydując się na zatrudnienie osoby z niepełnosprawnością psychiczną warto zapewnić jej: jasno określone obowiązki, czytelne, uporządkowane procedury i zasady, bliskość współpracownika bezpośrednio nadzorującego pracę osoby chorej, wsparcia asystenta osoby zatrudnionej. Praca osoby chorej psychicznie nie powinna przynosić stresu, wymagać rywalizacji, wymuszać zbyt dużego tempa pracy itp.
