Osoba z niepełnosprawnością. Definicja, kogo określamy mianem “niepełnosprawny”?
Pojęcie “niepełnosprawności” słyszymy często, w różnych sytuacjach oficjalnych i prywatnych. Nie wszyscy jednak w pełni rozumieją, co ono oznacza. Warto podkreślić, że nie zawsze niezdolność do pełnienia swojej roli społecznej jest niepełnosprawnością. Także nie każda niepełnosprawność jest tą, powodującą niezdolność do pracy.
W artykule “Osoba z niepełnosprawnością. Definicja, kogo określamy mianem “niepełnosprawny”?” przedstawimy oficjalną definicję osoby z niepełnosprawnością, wyjaśnimy, czym różni się niepełnosprawność i choroba, omówimy rodzaje i stopnie niepełnosprawności. Postaramy się wyjaśnić kwestie prawne i wyjaśnić potrzeby osób niepełnosprawnych.
Niepełnosprawność, a choroba
Choroba to krótko bądź długotrwałe, zazwyczaj odwracalne, naruszenie sprawności organizmu, które może prowadzić do okresowej lub trwałej niezdolności do wykonywania pracy, lub życia w społeczeństwie. Choroba jest zwykle przemijająca i może zostać wyleczona dzięki odpowiedniej terapii lub leczeniu. Często wiąże się z uszkodzeniem narządów wewnętrznych.
Niepełnosprawność to trwała zmiana w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu człowieka. Powoduje w sposób istotny obniżenie zdolności do pracy i samodzielnej egzystencji. Może być wynikiem długotrwałego naruszenia sprawności organizmu wskutek wypadku lub choroby.
Osoba z niepełnosprawnością — definicja według różnych kryteriów
Status osoby niepełnosprawnej jest określany na podstawie międzynarodowej klasyfikacji uszkodzeń, funkcjonowania i zdrowia. Osoby niepełnosprawne często doświadczają istotnych trudności w wykonywaniu ról społecznych. Wpływa to na ich zdolność do samodzielnej egzystencji i pełne funkcjonowanie w społeczeństwie. Różne instytucje mają inne spojrzenie na ludzi z niepełnosprawnością. Warto wiedzieć, jak są oni postrzegani przez Światową Organizację Zdrowia i instytucje państwowe. Pozwoli to poznać przywileje z tytułu niepełnosprawności i prawa przysługujące nie tylko niepełnosprawnym, ale też ich rodzinom i pracodawcom.
Definicja według Organizacji Narodów Zjednoczonych
Według definicji ONZ, osoba niepełnosprawna to jednostka doświadczona okresowym lub trwałym naruszeniem sprawności organizmu w zakresie fizycznym, intelektualnym, sensorycznym lub emocjonalnym. W wyniku interakcji z różnymi barierami utrudnia jej to pełne i skuteczne uczestnictwo w społeczeństwie, na równi z innymi ludźmi. Ograniczenia te mogą dotyczyć zarówno funkcjonowania w codziennym życiu, jak i korzystania z usług publicznych czy rynku pracy.
W kontekście tej definicji istotne jest, aby uwzględnić różnorodność i indywidualność potrzeb osób niepełnosprawnych, a także ich prawo do pełnej akceptacji i integracji w społeczeństwie, bez względu na ograniczenia.
Niepełnosprawność w polskim prawie
Osoba niepełnosprawna według polskiego prawa to jednostka, u której widzimy trwałą lub okresową niezdolność do funkcjonowania społecznego, spowodowaną zmianami w funkcjonowaniu organizmu na skutek choroby lub uszkodzenia ciała. Przyczyny niepełnosprawności mogą być fizyczne, sensoryczne, intelektualne lub psychiczne i mieć różny zakres.
Definicja w kontekście społecznym i kulturowym
Niepełnosprawność w kontekście społecznym i kulturowym wynika z nierówności i barier społecznych, architektonicznych, technologicznych, informacyjnych oraz kulturowych, które utrudniają pełne i aktywne uczestnictwo osób z różnymi rodzajami niepełnosprawności w życiu społecznym. Ograniczenia te mogą mieć wpływ na różne aspekty codziennego życia, takie jak edukacja, praca, dostępność usług i przestrzeni publicznej. W tym kontekście niepełnosprawność może być rozumiana jako problem społeczny, który wymaga działań zmierzających do zapewnienia pełnej integracji i równych szans dla osób potrzebujących całościowej lub częściowej pomocy.
Różne rodzaje niepełnosprawności
Niepełnosprawność może przybierać różne formy i dotyczyć różnych sfer życia. Wśród najczęściej spotykanych rodzajów niepełnosprawności można wymienić niepełnosprawność fizyczną, intelektualną, sensoryczną oraz emocjonalną. Każdy z tych rodzajów wynika z innych czynników i wpływa na funkcjonowanie człowieka w inny sposób. Poniżej przedstawimy krótkie wprowadzenie do każdej z tych kategorii niepełnosprawności, aby pomóc zrozumieć, czym one są i jak oddziałują na jakość życia człowieka.
Niepełnosprawność fizyczna
Niepełnosprawność fizyczna jest związana z utrudnieniami w poruszaniu, wynikającymi z chorób lub urazów układu mięśniowo-szkieletowego, narządu ruchu czy też chorób neurologicznych. Niepełnosprawni z tej grupy często wykorzystują przedmioty ortopedyczne i korzystają z rehabilitacji. Potrzebują też dostosowania przestrzeni prywatnej i służbowej.
Niepełnosprawność intelektualna
Niepełnosprawność intelektualna jest wynikiem ograniczeń w funkcjonowaniu mózgu. Konsekwencją są trudności w zapamiętywaniu, uczeniu się, myśleniu abstrakcyjnym i planowaniu działań. Często wiąże się z tym niezdolność do pracy, a osoby te wymagają wsparcia w wielu aspektach życia i długotrwałej opieki.
Niepełnosprawność sensoryczna
Niepełnosprawność sensoryczna jest to deficyt w jednym lub kilku zmysłach: wzroku, słuchu, węchu, smaku lub dotyku. Wynika z tego częściowa niezdolność do samodzielnej egzystencji. Jej zakres jest zależny od rodzaju zaburzeń zmysłów.
Niepełnosprawność emocjonalna
Niepełnosprawność emocjonalna to trudności emocjonalne, wynikające z chorób psychicznych lub zaburzeń osobowości, które utrudniają funkcjonowanie w życiu codziennym i społecznym. W przypadku osoby niepełnosprawnej emocjonalnie obserwuje się niemal całkowitą niezdolność do wypełniania ról w społeczeństwie i pracy.
Orzeczenie o niepełnosprawności – formalne potwierdzenie stopnia niepełnosprawności
Orzeczenie o niepełnosprawności jest formalnym potwierdzeniem stopnia niepełnosprawności, który może być okresowy lub trwały, powodując niezdolność do pracy oraz pełnienia ról społecznych. Orzeczenie o niepełnosprawności opiera się na pojęciu niepełnosprawności oraz spraw orzekania dotyczących osoby niepełnosprawnej. Otrzymanie takiego dokumentu potwierdza długotrwały stan występowania niezdolności do pracy oraz trudności w pełnieniu ról społecznych z powodu stałego lub długotrwałego naruszenia sprawności organizmu, zwłaszcza w zakresie powodującym okresową niezdolność do wypełniania ról społecznych. Orzeczenie może być przyznawane dożywotnio lub na czas określony, po którym trzeba potwierdzić lub zanegować dalszą niepełnosprawność.
Kto wydaje orzeczenie o niepełnosprawności?
W większości krajów stwierdzenie wystąpienia i określenie rodzaju niepełnosprawności jest dokonywane przez odpowiednie instytucje lub organy państwowe. Proces ten może różnić się w zależności od systemu prawno-administracyjnego danego kraju. W Polsce na przykład, orzekanie o niepełnosprawności jest kompetencją powołanych do tego celu organów do spraw orzekania, takich jak Powiatowy Zespół Orzekający (PZO) lub Wojewódzki Zespół Orzekający (WZO).
Organ orzekający analizuje dokumentację medyczną, diagnozy, wyniki badań i ocenia funkcjonowanie osoby w kontekście jej zdolności do wykonywania różnych czynności życiowych. Na podstawie tych informacji podejmuje decyzję, czy badany jest osobą niepełnosprawną, określa stopień niepełnosprawności oraz przyznaje odpowiednie świadczenia, uprawnienia i wsparcie dla osoby niepełnosprawnej.
Orzeczenie można otrzymać dożywotnio, jeśli stwierdzona zostanie niepełnosprawność z powodu stałego lub długotrwałego, a także na czas określony, jeśli istnieje szansa powrotu do sprawności. Jednocześnie może zostać stwierdzona niezdolność do pracy.
Stopnie niepełnosprawności na orzeczeniu
W międzynarodowej klasyfikacji uszkodzeń, niepełnosprawności i zagrożeń zdrowotnych wyróżnia się 3 stopnie niepełnosprawności. Poniżej przedstawiamy każdy z nich.
Lekki stopień niepełnosprawności
Lekki stopień niepełnosprawności to trwałe naruszenie sprawności organizmu, które powoduje szczególną trudność w wykonywaniu pracy zawodowej oraz wypełnianiu ról społecznych. Osoba zaliczona do grupy o lekkim stopniu niepełnosprawności może potrzebować rehabilitacji zawodowej i społecznej w celu pełnienia ról społecznych. Pomimo istotnego obniżenia zdolności do samodzielnej egzystencji, osoby z lekkim stopniem niepełnosprawności mają zdolne do pracy i życia społecznego, co daje im szansę na zatrudnienie, zwłaszcza jeśli posiadają podobne kwalifikacje zawodowe jak inni pracownicy.
Umiarkowany stopień niepełnosprawności
Do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności zaliczamy osoby z trwale naruszoną sprawnością organizmu o nasileniu średnim, która powoduje trudności w wykonywaniu pracy oraz pełnieniu ról społecznych. Jednak osoby z tym stopniem niepełnosprawności mogą w większości przypadków funkcjonować samodzielnie w społeczeństwie.
Dzięki rehabilitacji oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych o podobnych kwalifikacjach zawodowych do ich współpracowników możliwe jest całkowicie normalne życie.
Znaczny stopień niepełnosprawności
Stopień znaczny niepełnosprawności wpływa na zdolność do wykonywania podstawowych czynności życiowych oraz prowadzenia samodzielnego życia codziennego w znaczący sposób. Osoby z takim stopniem niepełnosprawności wymagają stałej pomocy i wsparcia w codziennych czynnościach, a ich niepełnosprawność stanowi istotną barierę w realizacji wielu aspektów życia, takich jak edukacja, praca, czy relacje społeczne. W Polsce znaczny stopień określany jest na podstawie Ustawy o Rehabilitacji Zawodowej i Społecznej oraz Zatrudnianiu Osób Niepełnosprawnych z 1997 roku.
Niepełnosprawni w życiu i pracy
Kim jest osoba z niepełnosprawnością definicja, wg ustawy ściśle określa, że “niepełnosprawność” to długotrwałe naruszenie sprawności organizmu, szczególnie powodujące niezdolność do wykonywania pracy zawodowej oraz wypełniania ról społecznych. Każdy z trzech stopni niepełnosprawności może wymagać rehabilitacji zawodowej i społecznej, aby osiągnąć samodzielność i pełne funkcjonowanie w społeczeństwie. Wymaga to zaangażowania społeczeństwa, ale bardzo ważne jest, aby włączać niepełnosprawnych w wydarzenia kulturalne i rynek pracy.
Istotne jest również zatrudnianie osób niepełnosprawnych, szczególnie z podobnymi kwalifikacjami zawodowymi. Niepełnosprawność nie powinna być powodem do ograniczenia awansu zawodowego, gdyż to oznaczałoby dyskryminację. Równe traktowanie pozwala lepiej radzić sobie z niepełnosprawnością, która nie musi ograniczać zdolności wykonywania obowiązków zawodowych i uczestniczenia w życiu społecznym.
Czym jest Karta Praw Osób Niepełnosprawnych?
Jest wiele programów i instytucji działających na rzecz osób niepełnosprawnych. Jednym ze sposobów ich włączania w życie społeczne jest karta praw osób niepełnosprawnych. Karta Praw Osób Niepełnosprawnych to oficjalny dokument wydawany w niektórych krajach, w tym w Polsce, osobom posiadającym orzeczenie o niepełnosprawności. Potwierdza status niepełnosprawności danej osoby, informuje o jej ograniczeniach oraz określa przysługujące prawa i uprawnienia związane z tą niepełnosprawnością.
Może być wykorzystywana jako dokument potwierdzający niepełnosprawność przy ubieganiu się o różnego rodzaju ulgi, zniżki, dodatki finansowe, specjalne usługi czy korzystanie z uprawnień przysługujących osobom niepełnosprawnym. Przykładowe uprawnienia mogą obejmować preferencyjne warunki zatrudnienia, dostęp do rehabilitacji zawodowej, transportu publicznego, zwolnienia z niektórych opłat czy udogodnienia w miejscach publicznych.
Także przy zatrudnianiu osób niepełnosprawnych trzeba uwzględnić ich potrzeby i przysługujące przywileje. Warto wiedzieć, co powinno się zapewnić nowemu pracownikowi i na jakie wsparcie może liczyć firma ze strony instytucji publicznych.
Co mówi definicja o osobie z dysfunkcją w wyniku długotrwałego naruszenia sprawności organizmu?
Podsumowując artykuł, człowiek niepełnosprawny to osoba, która cierpi na długotrwałe naruszenie sprawności organizmu, powodujące niezdolność do wykonywania pracy i życia społecznego. Rehabilitacja zawodowa i społeczna są kluczowe dla zapewnienia osobom niepełnosprawnym możliwości samodzielnej egzystencji. W celu zatrudnienia osób niepełnosprawnych wymagane są podobne kwalifikacje zawodowe. Konieczne może okazać się zapewnienie odpowiedniego środowiska pracy i dostosowania do ich potrzeb.
Należy brać pod uwagę rodzaj niepełnosprawności. Nie każdy powoduje niezdolność do pracy. Niepełnosprawność spowodowana długotrwałym naruszeniem sprawności organizmu może być przyczyną wykluczenia z życia społecznego. Duże znaczenie mają więc inicjatywy, które temu zjawisku przeciwdziałają.
