Na jakich zasadach można rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia?

Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia często bywa dramatycznym i pełnym napięć rozdziałem w karierze zawodowej. Rzuca ono wyzwanie zarówno pracownikowi, jak i pracodawcy. Zazwyczaj wszystko dzieje się nagle. Dostajesz pismo o natychmiastowym zakończeniu współpracy albo to ty odchodzisz „z dnia na dzień”. Jeśli jesteś w takim momencie, pewnie czujesz stres, złość albo zwyczajnie zagubienie. Bo to trudny krok — prawnie, zawodowo i emocjonalnie.

Dlatego pomogę ci go przejść zgodnie z procedurami (art. 52–55 KP). Dowiedz się, jakie masz prawa, co wolno pracodawcy, a czego nie, kiedy to ty możesz odejść natychmiast oraz co z tym się wiąże.

Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia – na skróty

• Gdy zwalnia pracodawca (art. 52): odbierz pismo → sprawdź wskazaną przyczynę i daty → oceń termin (1 miesiąc) → przygotuj odwołanie (21 dni) → zabezpiecz dowody.
• Gdy odchodzisz sam (art. 55): wskaż konkretny powód (np. brak wypłaty) → powołaj art. 55 § 1 KP → zachowaj dowód doręczenia → rozważ odszkodowanie (wynagrodzenie za okres wypowiedzenia).

Kiedy pracodawca może rozwiązać umowę o pracę z pracownikiem bez wypowiedzenia?

Rozwiązanie stosunku pracy bez wypowiedzenia przez pracodawcę, może odbyć się z przyczyn:

• zawinionych przez pracownika.
• niezawinionych przez pracownika.

Kiedy pracodawca rozwiąże umowę o pracę bez wypowiedzenia w trybie art. 52 KP?

Pracodawca może zakończyć współpracę z tobą z tego artykułu Kodeksu pracy w wyjątkowych sytuacjach. Żeby pracodawca mógł cię zwolnić bez wypowiedzenia, musi dojść m.in. do ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków. Najczęściej chodzi o tzw. zwolnienie dyscyplinarne, czyli rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z winy pracownika [Kodeks pracy, art. 52]. Jeśli słyszysz słowo „dyscyplinarka”, to w praktyce oznacza właśnie ten tryb.

Najczęstszymi przyczynami takiej decyzji pracodawcy są:

• kradzież w pracy lub inne przestępstwo.
• zagrożenie interesów pracodawcy lub szkoda na jego mieniu (pozostawienie służbowego pojazdu bez opieki wraz z dokumentami przewozu lub towarem, dysponowanie samowolne pieniędzmi z kasy firmy, samowolne wykorzystanie dokumentów, kluczy lub pieczątek, organizacja przejścia zespołu pracowników do konkurencji).
• przyjście do pracy pod wpływem alkoholu, narkotyków lub ich stosowanie w czasie pracy.
• zakłócenie porządku.
• podejmowanie czynności sprzecznych ze zwolnieniem lekarskim.
• odmowa badań lekarskich w medycynie pracy.
• świadome narażenie innych na niebezpieczeństwo.
• odmowa wykonywania kluczowych poleceń (opuszczenie stanowiska, podjęcie innych działań lub zaniechanie obowiązków bez istotnej przyczyny).
• poważne naruszenie zasad BHP (wykazałeś rażące niedbalstwo lub umyślnie spowodowałeś zagrażającą sytuację).
• brak informacji o nieobecności w pracy.
• prawomocny wyrok sądu.
• utrata uprawnień niezbędnych do wykonywania pracy, np. kierowca traci prawo jazdy [Kodeks pracy, art. 52 §1].

Pracodawca nie może dać ci dyscyplinarki po kilku miesiącach od zdarzenia. Obowiązuje go ścisły 1-miesięczny termin od momentu, kiedy dowiedział się o twoim przewinieniu [Kodeks pracy, art. 52 §2]. Jeśli więc coś wydarzyło się dawno temu, a pracodawca się „nagle obudził”, masz silny argument, by zakwestionować takie zwolnienie.

By zwolnić cię bez wypowiedzenia pracodawca musi udowodnić, że doszło do ciężkiego naruszenia obowiązków i wręczyć ci oświadczenie. Pismo ma zawierać konkretną przyczynę mającą związek z wykonywaną pracą (w przypadku zawodów szczególnego zaufania, np. lekarzy, sędziów, nauczycieli dotyczy to także zachowania poza pracą). Jeśli przyczyna jest niejasna albo nieprawdziwa — możesz się odwołać.

Kiedy pracodawca rozwiąże umowę o pracę bez wypowiedzenia w trybie art. 53 KP?

Zwolnienie z pracy na postawie art. 53 KP wiąże się z przynajmniej jedną z wymienionych okoliczności.

• Kiedy jesteś niezdolny do pracy wskutek choroby dłużej niż 3 miesiące (w przypadku pracownika pracującego krócej niż 6 miesięcy w firmie).
• Gdy twoja choroba trwa dłużej niż łączny czas pobierania wynagrodzenia i zasiłku chorobowego oraz pobierania świadczenia rehabilitacyjnego przez pierwsze 3 miesiące (kiedy pracownik był zatrudniony powyżej 6 miesięcy lub jego nieobecność w pracy została spowodowana wypadkiem albo chorobą zawodową).
• Masz usprawiedliwioną nieobecność w pracy spowodowaną innym czynnikiem niż choroba, która trwa dłużej niż 1 miesiąc.
• Twoja nieobecność w pracy związana z opieką nad dzieckiem przekroczyła okres pobierania z tego tytułu zasiłku.
• Byłeś odosobniony wskutek choroby zakaźnej i twoja nieobecność w pracy przekroczyła okres pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku.

Kiedy możesz odejść z pracy bez wypowiedzenia?

Rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia nie jest tylko „przywilejem pracodawcy”. Ty możesz zrobić to samo zgodnie z prawem. W niektórych sytuacjach prawo wręcz cię chroni, pozwalając odejść natychmiast. Głównie wtedy, jeśli pracodawca narusza twoje prawa lub naraża twoje zdrowie. Takie rozwiązanie nazywa się „rozwiązaniem umowy bez wypowiedzenia przez pracownika z winy pracodawcy” [Kodeks pracy, art. 55].

Najczęstszy powód to ciężkie naruszenie obowiązków przez pracodawcę. Co to oznacza w praktyce? Na przykład:

• niewypłacanie wynagrodzenia na czas.
• wypłacanie tylko części pensji.
• ignorowanie bezpieczeństwa i higieny pracy z narażeniem dla zdrowia lub życia.
• zlecanie pracy w warunkach, które zagrażają twojemu zdrowiu.
• dyskryminowanie pracownika, mobbing, groźne zachowania.
• naruszanie podstawowych obowiązków wobec ciebie jako pracownika

Dla wielu osób kluczowy jest właśnie brak wypłaty — jeśli pracodawca notorycznie spóźnia się z pensją, masz prawo odejść natychmiast [PIP, pyt. i odp. 2024].

Inna ważne sytuacje to:

• orzeczenie lekarskie, z którego wynika, że nie możesz wykonywać dotychczasowej pracy. Pracodawca mimo wiedzy o tym nie przenosi cię na inne stanowisko [Kodeks pracy, art. 55 §1]. Dodatkowo przysługuje ci w związku z brakiem reakcji odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia.
• przywrócenie do pracy u poprzedniego pracodawcy, w związku z nieuzasadnionym rozwiązaniem z tobą umowy o pracę (z art. 48 KP).
• przejęcie przez innego pracodawcę twojego dotychczasowego zakładu pracy, zgodnie z art. 23 KP.

Jak wygląda rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia krok po kroku?

Rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia — niezależnie od tego, czy robi to pracodawca, czy ty — zawsze odbywa się według tych samych zasad.

• dokument musi być złożony na piśmie.
• zawierać jasną, prawdziwą, możliwą do zweryfikowania przyczynę (bez niej oświadczenie może zostać uznane za nieskuteczne) [Kodeks pracy, art. 30 §3].
• pracownik i pracodawca, muszą zachować terminy.
  Pracodawca ma 1 miesiąc od dnia, kiedy dowiedział się o przewinieniu pracownika [Kodeks pracy, art. 52 §2]. Ty z kolei powinieneś złożyć swoje oświadczenie jak najszybciej — im krótszy czas, tym bardziej wiarygodne jest działanie z „uzasadnionego powodu”.
• dostarczenie pisma w sposób możliwy do udokumentowania. Osobiście, za potwierdzeniem odbioru, albo listem poleconym za zwrotnym potwierdzeniem. Wysyłanie oświadczenia przez komunikatory czy SMS nie ma mocy prawnej (wyjątek – oświadczenie opatrzone kwalifikowanym podpisem spełnia wymóg).

Gdy druga strona odbierze dokument — umowa rozwiązuje się natychmiast.

Tabela — porównanie zasad dla pracownika i pracodawcy

Jak napisać skuteczne oświadczenie o rozwiązaniu umowy bez wypowiedzenia?

Oświadczenie ma być jasne, konkretne i zgodne z przepisami. Nie musi być rozbudowane. Ważniejsze jest to, żebyś podał faktyczną przyczynę i powołał się na właściwe podstawy prawa. Od tego zależy, czy twoje odejście zostanie uznane za skuteczne [Kodeks pracy, art. 30 §3].

• Unikaj ogólników.
  Zamiast pisać „odchodzę, bo warunki pracy mnie nie satysfakcjonują”, podaj konkretny powód, np. „niewypłacenie wynagrodzenia za dany miesiąc, ignorowanie orzeczenia lekarskiego albo poważne naruszenie zasad BHP”. Im bardziej precyzyjna treść, tym mniejsze ryzyko, że pracodawca będzie próbował to podważyć.
• Przyjmij odpowiednią formę.
  Oświadczenie ma być pisemne (nie wystarczy SMS, e-mail czy rozmowa telefoniczna). Wręcz je osobiście za potwierdzeniem odbioru albo wysłać listem poleconym. Wtedy masz dowód, że pracodawca faktycznie je otrzymał.
• Zastosuj schemat, by napisać własne oświadczenie.
  – dane twoje i pracodawcy.
  – jasna informacja, że rozwiązujesz umowę bez wypowiedzenia.
  – podstawa prawna, np. art. 55 §1¹ Kodeksu pracy.
  – konkretny powód.
  – data i podpis.
  – opcjonalnie: prośba o wydanie świadectwa pracy.

Przykładowy wzór oświadczenia dotyczącego rozwiązania umowy o pracę

• Wzór dla pracownika

• Wzór dla pracodawcy

Co przysługuje po rozwiązaniu umowy bez wypowiedzenia?

Pewne świadczenia należą ci się zawsze. Po zakończeniu współpracy w tym trybie wciąż masz prawo do wynagrodzenia za przepracowany czas, ekwiwalentu za niewykorzystany urlop i innych świadczeń, które wynikają z przepisów albo z twojej umowy [Kodeks pracy, art. 171].

• Nawet, jeśli to pracodawca rozwiązał umowę z twojej winy, np. w trybie dyscyplinarnym nadal masz pełne prawo do pieniędzy za wykonaną pracę. Jednak w twoim świadectwie pracy pojawi się informacja o trybie rozwiązania [MRPiPS, 2024]. To może wpływać na ocenę przyszłych pracodawców.
• Jeśli to ty odchodzisz bez wypowiedzenia z winy pracodawcy możesz zyskać jeszcze więcej. Przysługuje ci odszkodowanie równe wynagrodzeniu za okres wypowiedzenia, czyli od 2 tygodni do 3 miesięcy, w zależności od stażu pracy [Kodeks pracy, art. 55 §1]. To forma rekompensaty za to, że to zachowanie pracodawcy zmusiło cię do nagłego odejścia.

Jeśli uważasz, że zwolnienie było nieuzasadnione, możesz się odwołać do Sądu Pracy i walczyć o odszkodowanie [Kodeks pracy, art. 56].

Warto rozważyć ten krok. Potwierdzeniem są orzeczenia, np.

• Wyrok Sądu Najwyższego z 8 sierpnia 2006 r., sygn. I PK 54/06 – SN uznał, że niewypłacanie części wynagrodzenia bez usprawiedliwienia stanowi ciężkie naruszenie obowiązków pracodawcy (art. 55 §1 KP).
• Wyrok Sądu Najwyższego z 10 września 2020 r., sygn. III PK 43/19 – SN potwierdził, że uporczywa/znaczna nieterminowość wypłaty lub zaniżanie wynagrodzenia może uzasadniać natychmiastowe rozwiązanie umowy przez pracownika i odszkodowanie z art. 55 §1 KP.

Czy po rozwiązaniu umowy bez wypowiedzenia przysługuje zasiłek dla bezrobotnych?

Po rozwiązaniu umowy o  pracę bez wypowiedzenia dostaniesz zasiłek dla bezrobotnych, jeśli tylko spełniasz warunki. Jednak zasady jego pobierania różnią się w zależności od tego, kto rozwiązał umowę — ty czy pracodawca.

• Jeśli to pracodawca rozwiązuje umowę dyscyplinarnie, musisz odczekać 180 dni, zanim dostaniesz zasiłek [Ustawa o promocji zatrudnienia, art. 75].
• Gdy to ty odchodzisz z winy pracodawcy — świadczenie dostajesz na normalnych zasadach.

FAQ

Źródła

1. Kodeks pracy – tekst ujednolicony. ISAP: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19740240141
2. Kodeks pracy – jednolity PDF dla 2025 r. ISAP: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19740240141/U/D19740141Lj.pdf
3. Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. ISAP: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20040991001
4. MRPiPS – „Ustanie stosunku pracy”. gov.pl: https://www.gov.pl/web/rodzina/ustanie-stosunku-pracy
5. biznes.gov.pl – „Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia przez pracodawcę”. https://www.biznes.gov.pl/pl/portal/00205
6. biznes.gov.pl – „Rozwiązanie umowy o pracę przez pracownika”. https://www.biznes.gov.pl/pl/portal/00203
7. PIP – „Czy pracownik może rozwiązać umowę bez wypowiedzenia, jeśli pracodawca nie wypłaca wynagrodzenia?”. https://www.pip.gov.pl/dla-pracodawcow/pytania-i-odpowiedzi/czy-pracownik-moze-rozwiazac-umowe-bez-wypowiedzenia-jesli-pracodawca-nie-wyplaca-wynagrodzenia
8. PIP – broszura „Rozwiązywanie umów o pracę”. https://www.pip.gov.pl/files/127/Dla-pracodawcow/411/ul-rozwiazumowy-wzn2021-okp26812.pdf
9. Zielona Linia – „Sposoby rozwiązania umowy o pracę”. https://zielonalinia.gov.pl/-/sposoby-rozwiazania-umowy-o-pra-1
10. Zielona Linia – „Brak wynagrodzenia a rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia”. https://zielonalinia.gov.pl/-/brak-wynagrodzenia-a-rozwiazanie-umowy-bez-wypowiedzenia
11. Wyrok Sądu Najwyższego z 8 sierpnia 2006 r., sygn. I PK 54/06: https://www.sn.pl/sites/orzecznictwo/Orzeczenia1/I%20PK%2054-06-1.pdf
12. Wyrok Sądu Najwyższego z 10 września 2020 r., sygn. III PK 43/19: https://www.sn.pl/sites/orzecznictwo/orzeczenia3/iii%20pk%2043-19-1.pdf

Przeczytaj jeszcze:

Jak rozwiązać umowę o pracę za porozumieniem stron. Poradnik krok po kroku ze wzorem

Urlop na poszukiwanie pracy. Przewodnik dla pracownika

Czym jest urlop rehabilitacyjny i jak z niego skorzystać? Przewodnik pracownika