Symbole niepełnosprawności w orzeczeniu, co oznacza 12 kodów

Symbole niepełnosprawności są nieodłącznym elementem orzeczenia o niepełnosprawności. Wskazują na ograniczenia zdrowotne i – pośrednio – ich wpływ na funkcjonowanie osoby niepełnosprawnej w różnych obszarach życia społecznego i zawodowego. Chociaż te oznaczenia mogą wydawać się błahe, pełnią jednak ważną funkcję, zarówno dla osób z niepełnosprawnością, jak i dla otoczenia, w tym instytucji, pracodawców i społeczeństwa.

Zazwyczaj ludzie mają problem w zrozumieniu kodów. Dowiedz się więc, jakie symbole niepełnosprawności stosuje się w Polsce i jakie zastosowanie mają te oznaczenia w codziennym życiu. Poznaj ich zalety oraz wady.

Czym są symbole niepełnosprawności?

W polskim prawie dotyczącym orzeczeń o niepełnosprawności nie spotkasz jednoznacznej definicji omawianych kodów. Po przeanalizowaniu dostępnych materiałów źródłowych możesz je zdefiniować następująco.

Symbole niepełnosprawności to oznaczenia alfanumeryczne (np. 05-R, 10-N), które mają na celu przedstawienie przyczyn dysfunkcji danej osoby. Reprezentują one konkretne rodzaje schorzeń, niezdolności czy ograniczeń, które wpływają na zdolność do wykonywania różnych czynności życiowych i zawodowych.

Jak oznacza się symbole niepełnosprawności?

Według ustawy, w Polsce na orzeczeniach o niepełnosprawności widnieją kody alfanumeryczne. Symbol przyczyny niepełnosprawności oznaczany jest kolejnymi cyframi oraz odpowiednią literą. Taki system zapisu umożliwia Ci identyfikację dysfunkcji konkretnej osoby.

Co oznaczają symbole niepełnosprawności? Lista 12 symboli

Symbole na orzeczeniach mają na celu uproszczenie identyfikacji przyczyn dysfunkcji [rozporządzenie ws. orzekania, § 32 ust. 1–2]. Oznaczają one:

01-U – symbol niepełnosprawności intelektualnej.
02-P – symbol niepełnosprawności psychicznej.
03-L – symbol dysfunkcji związanej ze słuchem.
04-O – symbol niepełnosprawności wzrokowej.
05-R – symbol niepełnosprawności ruchowej.
06-E – symbol powiązany z epilepsją.
07-S – symbol niepełnosprawności z powodu chorób układu krążenia i oddechowego.
08-T – symbol niepełnosprawności powiązanej z układem pokarmowym.
09-M – symbol niepełnosprawności związanej z układem moczowo-płciowym.
10-N – symbol dysfunkcji z przyczyn neurologicznych.
11-I – symbol określający problemy z układem wydzielniczym, zeszpecenia, choroby zakaźne, zaburzenia enzymatyczne.
12-C – symbol dotyczący całościowych zaburzeń rozwojowych.

Czy istnieje związek między symbolem a stopniem niepełnosprawności?

Tak. Symbol określa rodzaj dysfunkcji . Stopień zaś wskazuje jej nasilenie. Na podstawie analizy Twojego funkcjonowania komisja ustala ostateczną ocenę i wpisuje do orzeczenia jeden z trzech stopni niepełnosprawności: znaczny, umiarkowany lub lekki. Decydującą rolę w orzekaniu stopnia odgrywa jedna najbardziej istotna niepełnosprawność lub całokształt Twojego funkcjonowania [ustawa o rehabilitacji, art. 4 ust. 1–3].

Ile symboli niepełnosprawności może być na orzeczeniu?

Na orzeczeniu mogą znaleźć się maksymalnie 3 symbole oznaczające daną niepełnosprawność [ustawa o rehabilitacji, art. 6b ust. 3]. Jest to niezależne od ilości wszystkich chorób i uszkodzeń, które posiadasz. Komisja wybiera te, które realnie wpływają na Twoje funkcjonowanie, więc współchorobowości nie zawsze trafią do orzeczenia

Dla kogo ważne są symbole niepełnosprawności?

Symbole na orzeczeniu są ważne dla:

Pracodawców.
Pracowników instytucji publicznych, kulturalnych.
Przedstawicieli jednostek świadczących usługi dla osób z niepełnosprawnością.
Osób z dysfunkcją [Pełnomocnik Rządu ds. Osób z Niepełnosprawnościami].

Symbole na orzeczeniu pełnią funkcję wspomagającą realizację uprawnień i ulg przysługujących osobom z niepełnosprawnościami.

Co dają symbole niepełnosprawności? Zalety

O przydatności symboli w codzienności decyduje to, kim jesteś i gdzie pracujesz. Oznaczenia te są przede wszystkim informacją o przyczynie niesprawności Twojej, Twojego pracownika, klienta, ucznia, czy podopiecznego. Ich znajomość najbardziej pomoże Ci, jeśli jesteś przedstawicielem służb społecznych i medycznych oraz pracodawców. Dzięki nim możesz dookreślić potrzeby danej osoby z niepełnosprawnością. Wiedza o symbolach zaś, jeśli jesteś niepełnosprawny, pozwoli Ci na prawidłowe korzystanie ze swoich uprawnień.

Symbole różnią się i dają Ci bezpośrednią informację o uszkodzeniu układu lub danego narządu zmysłu osoby dysponującej orzeczeniem. Dzięki temu nie musisz dopytywać i przekraczać bariery intymności osób niepełnosprawnych.

Warto, abyś wiedział, że kody te mają na celu tylko uproszczenie kategoryzacji przyczyn dysfunkcji — symbole nie opisują możliwości osoby [rozporządzenie ws. orzekania, § 32 ust. 3].

Jaką rolę odgrywają symbole niepełnosprawności — tabela

Dla kogo?	Co daje znajomość symboli?	Przykłady zastosowań	Efekt
Pracodawca	Dopasowanie stanowiska pracy do potrzeb pracownika	Dobór narzędzi i technologii wspierających, planowanie wsparcia, zrozumienie ograniczeń.	Wyższa efektywność pracy
Przedstawiciele instytucji publicznych (nauczyciel, lekarz, urzędnik itp.)	Rozpoznanie ograniczeń i potrzeb.	Dostosowanie usług, pomocy i komunikacji	Unikanie błędów, sprawna i skuteczna obsługa
Pracownicy organizacji świadczących usługi dla osób z niepełnosprawnością	Identyfikacja potrzeb	Kategoryzacja wniosków, dobór formy wsparcia, szybsza realizacja usług	Trafniejsze wsparcie, krótszy czas obsługi
Osoba z orzeczeniem	Świadomość uprawnień, ulg i świadczeń	Wykorzystanie w urzędzie, u lekarza, w transporcie publicznym i innych miejscach	Brak tłumaczenia się, obniżenie stresu, szybsze załatwienie spraw

Czy istnieją wady stosowania symboli niepełnosprawności?

Tak, istnieją 2 podstawowe wady posługiwania się kodami. To:

Możliwość naruszenia prywatności osób niepełnosprawnych
Stosowanie symboli może prowadzić do naruszenia prywatności osób z dysfunkcją. Nie zawsze chcesz dzielić się wiedzą o sobie. Dlatego wiedza o symbolach może prowadzić do niechcianego zwracania uwagi na Twoje ograniczenia czy budzić u Ciebie dyskomfort w różnych sytuacjach.
Skupianie się na przyczynach dysfunkcji, a nie na indywidualnych potrzebach i możliwościach osób z niepełnosprawnością
Symbole koncentrują się na przyczynach dysfunkcji. To zaś może prowadzić do błędnych założeń na temat Twoich możliwości i potrzeb. Każda osoba z niepełnosprawnością jest inna, a jej indywidualne potrzeby oraz umiejętności mogą znacznie różnić się od tych, które są ogólnie przypisywane danej grupie niepełnosprawnych.
Stereotypowe postrzeganie
Stosowanie symboli może prowadzić do stereotypowego podejścia do człowieka.

Jeśli Ty dostrzegasz więcej wad lub są według Ciebie inne, napisz o tym w komentarzach. Interakcja z Czytelnikami jest solidną dawką praktycznej wiedzy, która ułatwia mi pracę.

Oznaczenia niepełnosprawności i wnioski końcowe

W prawie polskim spotkasz 12 symboli niepełnosprawności. Kody te pomogą Ci w dostosowywaniu się do prawa oraz komunikacji z innymi osobami, instytucjami czy pracodawcami. Dzięki symbolom, osoby z orzeczeniem mogą korzystać z uprawnień i ulg przysługujących im na podstawie obowiązujących przepisów.

Stosowanie symboli dysfunkcji niesie ze sobą nie tylko korzyści. Istnieją także wady systemu stosowania kodów w orzeczeniach. Jednak edukacja społeczeństwa na temat symboli oraz ogólnie pojętych niepełnosprawnościach jest niezbędna, aby rozumieć je w praktyce.

Co zapamiętać o symbolach niepełnosprawności?

Symbol niepełnosprawności związany jest z chorobą, która powoduje zaburzenia funkcji organizmu oraz konsekwencje w postaci ograniczeń w wykonywaniu czynności życiowych i aktywności społecznej danej osoby.
Symbole odnoszą się do grup uszkodzonych narządów, a nie jednostek chorobowych.
Choroby nie oznaczają automatycznego otrzymania orzeczenia i symbolu.
W orzeczeniach wydawanych do 2003 r., kody przyczyn dysfunkcji zapisywane były w innej formie.
Orzeczenia wydane na stałe przed 2003 r. są w dalszym ciągu ważne, jednak w niektórych sytuacjach osoba musi ponownie stanąć na komisji, aby zaktualizować podstawę korzystania z niektórych uprawnień.
W orzeczeniu o stopniu niepełnosprawności może być podany więcej niż jeden symbol, ale nie więcej niż trzy.
Każdy z symboli w orzeczeniu musi stanowić samodzielną przyczynę dysfunkcji.
W przypadku wielu schorzeń, w orzeczeniu może być podana tylko jedna przyczyna, jeśli tylko jedna z nich uprawnia do wydania orzeczenia.
Istnieje 12 różnych symboli przyczyn niepełnosprawności.
Zapisany w orzeczeniu symbol wpływa na ulgi i uprawnienia.

FAQ

Co to jest symbol przyczyny niepełnosprawności?

Symbol przyczyny niepełnosprawności to oznaczenie w orzeczeniu, które określa rozpoznanie choroby powodującej zaburzenia funkcji organizmu i ograniczenia w wykonywaniu czynności życiowych oraz aktywności społecznej osoby niepełnosprawnej.

Czy w orzeczeniu może być więcej niż jeden kod niepełnosprawności?

W orzeczeniu może być podany więcej niż jeden symbol przyczyny niepełnosprawności, ale nie więcej niż trzy.

Co oznacza symbol przyczyny niepełnosprawności 05 R?

Symbol ten oznacza niepełnosprawność ruchową. Może być ona skutkiem choroby lub urazu.

Co oznaczają symbole na legitymacji osoby niepełnosprawnej?

To ikony lub kody (np. 01-U, 12-C), które wskazują przyczynę niepełnosprawności z orzeczenia.

Źródła

https://przepisy.gofin.pl/przepisy,2,18,38,323,,20230714,ustawa-z-dnia-27081997-r-o-rehabilitacji-zawodowej-i.html
Ustawa z 27.08.1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19971230776/U/D19970776Lj.pdf
Rozporządzenie MGPiPS z 15.07.2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności, https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20150001110/O/D20151110.pdf
Pełnomocnik Rządu ds. Osób z Niepełnosprawnościami (gov.pl) „Symbole przyczyn niepełnosprawności”, https://www.gov.pl/attachment/39f3fd77-32fa-4bda-8392-38d87767191a
Niepelnosprawni.gov.pl, Orzekanie o niepełnosprawności, https://niepelnosprawni.gov.pl/baza-wiedzy/najczesciej-zadawane-pytania/orzekanie-o-niepelnosprawnosci

Sprawdź inne artykuły: