Znaczny stopień niepełnosprawności. Kluczowe informacje od A do Z

Wiele osób z dysfunkcjami lub ich opiekunów zastanawia się, czym jest znaczny stopień niepełnosprawności i kogo dotyczy. Przeciętny człowiek nie jest w stanie samodzielnie określić, jaki stopień niepełnosprawności powinien zostać mu przyznany, jeśli choruje i schorzenie odbiera mu możliwość normalnego funkcjonowania. Nie wie też jakie przywileje mu przysługują.

Na forum pod naszymi artykułami pojawiają się zapytania właśnie o stopnie niepełnosprawności i możliwość uzyskania orzeczenia. Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom Czytelników, podejmujemy cykl artykułów kompleksowo omawiających każdy z trzech stopni niepełnosprawności.

Poniższy artykuł wyjaśnia wszystkie aspekty związane ze znacznym stopniem niepełnosprawności. Omówimy, kto wydaje dokument potwierdzający status osoby niepełnosprawnej, jakie są orzeczenia równoważne, gdzie i jaką pomoc można uzyskać oraz jakie są przywileje pracownicze w przypadku zatrudnienia. Mówimy również o tym, jakie wsparcie finansowe uzyska pracodawca z PFRON, gdy zatrudni pracownika o znacznym stopniu niepełnosprawności.

Znaczny stopień niepełnosprawności — definicja

Ustawa o Rehabilitacji, jako jedyna definiuje status osoby ze znacznym stopień niepełnosprawności. Ustawa ta jednoznacznie wskazuje, kto może otrzymać orzeczenie o znacznym stopniu.

Do znacznego stopnia niepełnosprawności zalicza się osoby z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej i wymagającą w celu pełnienia ról społecznych stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób, w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji.

Komu przysługuje znaczny stopień niepełnosprawności, czyli kto może ubiegać się o orzeczenie?

Konkretna jednostka chorobowa, którą posiada osoba z dysfunkcjami, nie ma większego znaczenia. Istotny czynnik stanowi to, jak ona wpływa na codzienne funkcjonowanie jednostki i czy wymaga ona konieczności stałego współudziału opiekuna w realizacji potrzeb. Stopień niepełnosprawności, jaki zostanie przyznany, zależy właśnie od tego, w jakiej mierze dane zaburzenie ogranicza działania danej jednostki. Znaczny stopień przysługuje wtedy, gdy funkcjonowanie osoby jest znacząco utrudnione.

Powiatowy Zespół Do Spraw Orzekania O Niepełnosprawności, jako instytucja orzekająca o znacznym stopniu niepełnosprawności

W Polsce istnieją 2 podstawowe systemy orzecznicze: orzecznictwo do celów poza rentowych oraz do celów rentowych.

1. Pierwszym z nich zajmuje się Powiatowy Zespół do spraw Orzekania o Niepełnosprawności. Na drodze komisji wydaje decyzje o przyznaniu orzeczenia o niepełnosprawności lub o jednym z trzech stopni niepełnosprawności (znacznym, lekkim lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności). Uzyskanie znacznego stopnia upoważnia do korzystania ze szczególnych ulg i uprawnień, mających na celu ogólne wsparcie i rehabilitacje osób niepełnosprawnych.
2. Drugi system orzeczniczy służy do celów rentowych. Zajmuje się nim ZUS lub MON i MSWiA na podstawie odrębnych przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. ZUS wydaje orzeczenia o niezdolności do pracy i samodzielnej egzystencji, które są równoważne z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności.

Oba w świetle prawa funkcjonują w taki sam sposób i nadają status osoby niepełnosprawnej. Różni je to, że orzeczenie wydane przez lekarza orzecznika ZUS uprawnia do pobierania renty.

Pierwsza grupa inwalidzka, jako orzeczenie równoważne

Do 1 stycznia 1998 roku w ramach systemu orzekania o niepełnosprawności w Polsce funkcjonowała tylko Komisja Lekarska do spraw Inwalidztwa i Zatrudnienia. Była ona odpowiedzialna za wydawanie orzeczeń dotyczących tzw. grupy inwalidzkiej. Orzeczenia o I grupie inwalidzkiej ZUS wydane przed laty nadal funkcjonują, jeśli były bezterminowe, zachowując swoją ważność.

Takie orzeczenie pełni teraz funkcję równoważną ze znacznym stopniem niepełnosprawności. W praktyce oznacza to, że osoby posiadające wcześniejsze orzeczenie o I grupie inwalidzkiej mogą skorzystać z przywilejów i uprawnień przysługujących osobom ze znacznym stopniem niepełnosprawności.

Podobnie równoważne orzeczenia obejmują również:

• Orzeczenia ZUS dotyczące całkowitej niezdolności do pracy i całkowitej lub częściowej niezdolności do samodzielnej egzystencji.
• Orzeczenia ZUS o niezdolności do samodzielnej egzystencji.
• Orzeczenia KRUS o stałej lub długotrwałej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym wydane przed 1998 rokiem.

Wszystko o orzeczeniach o niepełnosprawności co powinieneś wiedzieć, znajdziesz w naszej bibliotece artykułów. Zapraszamy, poczytaj:

🔸 Koniec orzeczenia i co dalej?
🔸 Co daje orzeczenie?
🔸 Przywileje pracowników niepełnosprawnych
🔸 ABCD orzeczenia o niepełnosprawności

W witrynie agencji My Wspieramy odkrywaj informacje i porady, które pomogą Ci w codzienności.

Co daje orzeczenie o niepełnosprawności w stopniu znacznym? Ulgi na przejazd i nie tylko

Posiadając znaczny stopień niepełnosprawności lub orzeczenie równoważne, osoba z niepełnosprawnością ma prawo do korzystania z ulg podczas podróży zarówno PKP, jak i PKS. W przypadku podróży pociągiem przysługuje:

• 37% ulgi na przejazdy w klasie 2 w pociągach pospiesznych, TLK, ekspresowych, IC i EC,
• 49% ulgi na przejazdy w klasie 2 w pociągach osobowych.

Osoby niewidome mają większe zniżki:

• 93% ulgi na przejazdy w klasie 2 w pociągach osobowych,
• 51% ulgi na przejazdy w klasie 2 w pociągach pospiesznych, TLK, ekspresowych, IC i EC.

Opiekun takiego niepełnosprawnego również może skorzystać ze zniżki wynoszącej 95% na przejazdy w pociągach osobowych, pospiesznych, ekspresowych oraz IC, EC. Wymienione ulgi obowiązują również na przejazdy w PKS.

Istnieje także możliwość skorzystania z ulgowych przejazdów w komunikacji miejskiej. Wysokość tych ulg zależy od regulacji w danym mieście, jednak w większości z nich osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności mają prawo do darmowych przejazdów, wraz ze swoim opiekunem.

Karta parkingowa a stopień niepełnosprawności znaczny

Niektóre osoby posiadające znaczny stopień niepełnosprawności mają możliwość ubiegania się o uzyskanie karty parkingowej. Karta ta jest przeznaczona dla jednostek o znacznie ograniczonych zdolnościach samodzielnego poruszania się. Są to:

• osoby niewidome ze symbolem przyczyny niepełnosprawności 04-O,
• osoby z zaburzeniami układu ruchowego 05-R,
• osoby z zaburzeniami neurologicznymi a ich symbol na orzeczeniu to 10-N.

Stopień znaczny ulgi szczególne

Po okazaniu legitymacji lub orzeczenia niepełnosprawnym w znacznym stopniu przysługują różnorodne ulgi i uprawnienia w ramach regulacji o szczególnych rozwiązaniach wspierających osoby znacznie niepełnosprawne, w tym:

• Zwolnienie z abonamentu radiowo-telewizyjnego
  Osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności są zwolnione z opłacania abonamentu radiowo-telewizyjnego.
• Ulgowe warunki na usługi telekomunikacyjne
  Osobie ze znacznym stopniem niepełnosprawności z dysfunkcją wzroku lub słuchu przysługują ulgi na usługi telekomunikacyjne — telefon czy Internet.
• Ulgowe bilety na różne atrakcje kulturalne i sportowe
  Osoba niepełnosprawna w znacznym stopniu może skorzystać z ulgowych biletów na wejścia na basen, do zoo, do muzeum, teatru lub innych instytucji kultury i sportu.
• Prawo do przyjęcia do lekarza poza kolejnością
  Posiadając orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności, ma prawo do przyjęcia do lekarza poza kolejką, a placówka zdrowia zobowiązana jest wyznaczyć termin wizyty w ciągu 7 dni. Prawo to obowiązuje także w celu wykonania badań specjalistycznych, świadczenia ambulatoryjnej opieki specjalistycznej, świadczeń rehabilitacji leczniczej i usług farmaceutycznych udzielanych niepełnosprawnemu w stopniu znacznym pacjentowi.
• Prawo do korzystania z wyrobów medycznych bez ograniczenia i uwzględnienia okresów użytkowania
  Osoba ze znacznym stopniem ma prawo do korzystania z wyrobów medycznych bez ograniczeń czasowych, dostosowanych do jej potrzeb zdrowotnych.
• Prawo do uzyskania ambulatoryjnych świadczeń specjalistycznych finansowanych ze środków NFZ bez skierowania
  Posiadając znaczny stopień niepełnosprawności, osoba z niepełnosprawnością w celu realizacji świadczeń ambulatoryjnej opieki specjalistycznej, może skorzystać z preferencyjnych zasad, czyli bez konieczności posiadania skierowania.
• Prawo do korzystania z nieograniczonej ilości rehabilitacji dostosowanej do potrzeb zdrowotnych
  Osoba z tym stopniem ma zagwarantowane prawo do korzystania z rehabilitacji w ilości bez limitu, dostosowanej do jej indywidualnych potrzeb zdrowotnych.
• Udogodnienia na poczcie
  Osoba ze znacznym stopniem niewidoma lub poruszająca się na wózku ma udogodnienia na poczcie, takie jak bezpłatne dostarczenie paczki lub listu bezpośrednio do miejsca zamieszkania.
• Świadczenia dla opiekuna
  Opiekun osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności miał do roku 2023 możliwość ubiegania się o wypłatę świadczenia pielęgnacyjnego.
• Ulgi rehabilitacyjnej
  W ramach znacznej niepełnosprawności danej osoby możliwe jest skorzystanie z licznych odliczeń podatkowych. Osoby, które kupiły m.in. na własne potrzeby sprzęt rehabilitacyjny według wskazań medycznych, przedmioty ortopedyczne związane z ułatwieniem wykonywania czynności życiowych mogą odliczyć je od podatku.

Znaczny stopień niepełnosprawności a zasiłek pielęgnacyjny

Kwestie finansowe są istotnym aspektem dla osób niepełnosprawnych. W przypadku posiadania znacznego stopnia niepełnosprawności istnieje możliwość ubiegania się o zasiłek pielęgnacyjny. Kwota tego zasiłku w 2023 roku wynosi 215 zł i nie podlega kryterium dochodowemu.

Osoby, które przeszły komisję ZUS i posiadają orzeczenie o niezdolności do pracy, lub osiągnęły już 75 lat, mają zaś prawo do dodatku pielęgnacyjnego. To świadczenie pieniężne wynosi 294,30 zł.

W sytuacji pobierania dodatku pielęgnacyjnego osoba nie może już wnioskować o zasiłek pielęgnacyjny.

Znaczny stopień niepełnosprawności — co przysługuje z PFRON?

Osoby niepełnosprawne z orzeczonym znacznym stopniem niepełnosprawności wskutek naruszonej sprawności organizmu mają szansę na skorzystanie z dofinansowania oferowanego w ramach programu “Aktywny Samorząd”, prowadzonego przez Powiatowe Centra Pomocy Rodzinie. Program ten umożliwia uzyskanie wsparcia finansowego na różnorodne cele, m.in.:

• zakup sprzętu rehabilitacyjnego i komputerowego,
• montaż oraz zakup oprzyrządowania do samochodu,
• uzyskanie prawa jazdy kat. B,
• sfinansowanie czesnego na studiach w celu zdobycia wyższego wykształcenia.

Inne wsparcie obejmuje dofinansowanie likwidacji barier architektonicznych i komunikacyjnych. Te konkretne środki również są dostępne poprzez Powiatowe Centra Pomocy Rodzinie.
Aby uzyskać szczegółowe informacje dotyczące terminów i procedur składania wniosków w poszczególnych programach, zaleca się bezpośrednią wizytę w odpowiednim PCPR. Tam można uzyskać kompleksową informację na temat warunków i możliwości korzystania z programów.

Czy można pracować, mając znaczny stopień niepełnosprawności?

Warto podkreślić, że otrzymanie orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności lub orzeczenia równoważnego nie oznacza, że osoba niepełnosprawna jest wykluczona z możliwości podjęcia zatrudnienia. Wręcz przeciwnie, istnieje możliwość znalezienia pracy na odpowiednio dostosowanym stanowisku, a pracodawca może być reprezentantem otwartego rynku pracy. Osoba z niepełnosprawnością nie jest ograniczona jedynie do zatrudnienia w Zakładzie Pracy Chronionej (ZPCH).

Co mówi ustawa o zatrudnianiu osób niepełnosprawnych?

Kwestie zatrudnienia oraz przywilejów pracowniczych i przywilejów dla pracodawcy reguluje Ustawa o Rehabilitacji Zawodowej i Społecznej, oraz Zatrudnianiu Osób Niepełnosprawnych.

Orzeczenie o znacznym stopniu pracownika oznacza dla pracodawcy konieczność dostosowania miejsca pracy do jego indywidualnych potrzeb.

Jakie są przywileje w pracy dla pracownika ze znacznym stopniem niepełnosprawności?

Będąc zatrudnionym, pracownik ze znacznym stopniem niepełnosprawności korzysta z licznych uprawnień. Mają one na celu eliminowanie barier na rynku pracy i wyrównywanie szans. Obejmują one:

• Skrócony czas pracy
  Krótszy wymiar czasu pracy wynosi 7 godzin w ciągu dnia i 35 godzin w ciągu tygodnia.
• Zakaz pracy w godzinach nadliczbowych i nocnych
  Wyjątek jest praca w ochronie oraz zgoda lekarza medycyny pracy na wniosek.
• Dodatkowa 15-minutowa przerwa
  Wliczana do ogólnego czasu pracy.
• Dodatkowy urlop
  10 dni roboczych w ciągu roku kalendarzowego.
• Zwolnienie od obowiązku pracy w celu odbycia turnusu rehabilitacyjnego
  Do 21 dni roboczych w ciągu roku z włączeniem urlopu dodatkowego.
• Zwolnienie od obowiązku w pracy
  W celu skorzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej lub z zakresu rehabilitacji leczniczej, czyli odbycia specjalistycznych badań lekarskich, rehabilitacji, a także w celu uzyskania zaopatrzenia ortopedycznego: nabycia bądź jego naprawy.

Wsparcie PFRON dla pracodawcy na pracownika ze znacznym stopniem niepełnosprawności

Pracodawcy, którzy zatrudniają osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności, mogą liczyć na wsparcie finansowe ze strony PFRON.

W przypadku osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności, kwota dofinansowania wynosi 2400 zł. Gdy pracownik ma schorzenie specjalne,  pracodawca otrzymuje wyższe wsparcie. Dofinansowanie jest wtedy zwiększane o 1200 zł, osiągając łączną kwotę 3600 zł. Podane kwoty obowiązują od stycznia 2023 roku.

Dodatkowo pracodawca może ubiegać się o:

• zwrot kosztów na wyposażenie i przystosowanie stanowiska pracy,
• zwrot kosztów zatrudnienia pracownika wspomagającego,
• zwrot kosztów szkolenia pracownika niepełnosprawnego.

Osoba ze znacznym stopniem niepełnosprawności, decydując się na prowadzenie własnej działalności, może skorzystać ze wsparcia z PFRON na:

• dofinansowanie na rozpoczęcie własnej działalności gospodarczej,
• refundację składek ZUS na poziomie 100%.

Podsumowanie

Stopień znaczny niepełnosprawności oznacza istotnie obniżone możliwości funkcjonowania konkretnej osoby w życiu codziennym. Taka niepełnosprawność wiąże się zazwyczaj z koniecznością pomocy innej osoby w realizacji podstawowych czynności życiowych. Ustalenie stopnia niepełnosprawności odbywa się na komisji w Powiatowym Zespole do spraw Orzekania o Niepełnosprawności.

Orzeczenie o znacznym stopniu daje możliwość osobie niepełnosprawnej korzystania z szeregu ulg i uprawnień, w tym zniżki na przejazdy PKP czy możliwość ubiegania się o wydanie karty parkingowej. Osoby posiadające orzeczenie o znacznym stopniu mogą ubiegać się o dofinansowanie z PFRON np. na sprzęt rehabilitacyjny.

Podczas zatrudnienia pracownik ze znacznym stopniem niepełnosprawności ma prawo do przywilejów pracowniczych takich jak np. dodatkowa przerwa czy krótszy wymiar czasu pracy. Pracodawca może również otrzymać wsparcie z PFRON przy zatrudnieniu osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności.