Niepełnosprawni chcą pracować. Często stan ich zdrowia stoi jednak na przeszkodzie, by tak jak zdrowy człowiek mogli w pełni realizować swoje obowiązki w systemie ujętym Kodeksem Pracy. Czas pracy, godziny nadliczbowe, zbyt krótka przerwa, zbyt krótki czas urlopu wypoczynkowego to tylko niektóre z elementów utrudniających im równy dostęp do zatrudnienia. Rozwiązaniem większości z tych problemów są przywileje osób niepełnosprawnych w pracy, określone w odrębnej ustawie o zatrudnianiu niepełnosprawnych.

Przedstawimy Ci w poniższym artykule wszystkie przywileje pracownicze osób niepełnosprawnych, z których możesz skorzystać, zależnie od tego, jaki stopień niepełnosprawności posiadasz i gdzie pracujesz. Przeczytaj o swoich prawach i wyjątkach od reguł powszechnie obowiązujących.

Komu przysługują przywileje osób niepełnosprawnych w pracy?

Zatrudnieni pracownicy z niepełnosprawnością należą do grupy uprzywilejowanej. Twoje szczególne prawa w związku ze statusem osoby niepełnosprawnej reguluje ustawach o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych z 27 sierpnia 1997 roku z późniejszymi zmianami. Zgodnie z tym dokumentem dodatkowe przywileje dla osób niepełnosprawnych pracy możesz uzyskać z chwilą, gdy dostarczysz swojemu pracodawcy orzeczenie potwierdzające Twoją niepełnosprawność.

Jeżeli pracodawca nie będzie dysponował Twoim orzeczeniem o stopniu niepełnosprawności, nawet jeżeli Twoja dysfunkcja byłaby widoczna, nie będzie miał podstawy prawnej do umożliwienia Ci wykorzystania przywilejów pracowniczych.

Jakie przywileje osób niepełnosprawnych w pracy przewiduje prawo?

Przytoczona powyżej ustawa daje Ci, jako pracownikowi z niepełnosprawnością, szersze gwarancje ochronne niż mają pozostali zatrudnieni. Większość przywilejów, z których może skorzystać pracująca osoba niepełnosprawna, zależy od orzeczenia stopnia jej niepełnosprawności. Ogół tych szczególnych praw pracowniczych dotyczy:

1. Wymiaru czasu pracy,
2. Dodatkowej przerwy,
3. Dodatkowego urlopu po przepracowaniu roku od chwili uzyskania orzeczenia,
4. Możliwości zwolnienia z wykonywania pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia,
5. Przystosowania stanowiska i miejsca pracy do uzasadnionych potrzeb pracownika.
6. Przywilejów związanych z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową skutkujących niepełnosprawnością.

Poniżej omówimy poszczególne przywileje osób niepełnosprawnych w pracy, z uwzględnieniem podziału na te, z których możesz skorzystać, jeżeli masz orzeczony stopień lekki, umiarkowany lub znaczny.

Które przywileje w pracy przysługują osobie z lekkim stopniem niepełnosprawności?

Jeżeli dostarczyłeś pracodawcy swoje orzeczenie, w którym widnieje lekki stopień niepełnosprawności, powinien on respektować Twoje przywileje związane z:

• czasem pracy
  Normy czasu pracy dla pracownika o lekkim stopniu niepełnosprawności przewidują, że może być on zatrudniony nie dłużej niż 8 godzin w ciągu doby oraz nie dłużej niż 40 godzin na tydzień. W związku z tymi normami nie możesz mieć obniżonego wynagrodzenia, jeśli jest ono wypłacane w stałej miesięcznej wysokości.
• dodatkową przerwą
  Pracodawca jest zobowiązany zgodzić się na Twoje prawo do dodatkowej przerwy wynoszącej 15 minut. Przerwa ta powinna być wliczana do Twojego czasu pracy i nie ma może spowodować obniżenia wynagrodzenia. Ten dodatkowy czas możesz przeznaczyć na wypoczynek lub gimnastykę uprawniającą.
• zakazem pracy w nocy
  Dzięki orzeczeniu o niepełnosprawności możesz skorzystać z przywileju dotyczącego zakazu pracy w porze nocnej. Oznacza to, że pracodawca nie może kierować Cię do pracy między godziną 21:00 a 7.00.
• zakazem pracy w godzinach nadliczbowych
  Masz prawo także do tego, aby nie wykonywać godzin nadliczbowych. Pamiętaj, że nie możesz pracować dłużej niż 8 godzin w ciągu doby lub 40 godzin w skali tygodnia.
• przystosowaniem Twojego stanowiska pracy
  Zazwyczaj każda niepełnosprawność niesie za sobą konsekwencje w postaci ograniczeń. Dzięki orzeczeniu o niepełnosprawności możesz domagać się takiej organizacji Twojego stanowiska pracy, abyś mógł wykonywać swoje obowiązki bez nieuzasadnionych utrudnień.

Być może Twoja niepełnosprawność nie powoduje dodatkowych uciążliwości. Gdy mimo lekkiego stopnia niepełnosprawności czujesz się na siłach pracować w godzinach nadliczbowych lub nocy, zaś przywileje wynikające z zakazu pracy w godzinach nadliczbowych i w nocy są dla Ciebie bardziej utrudnieniem niż koniecznością, możesz skorzystać z rozwiązania, które opiszemy na końcu artykułu. Dowiesz się tam, jak ominąć to ograniczenie.

Jakie ma przywileje pracownik z umiarkowanym stopniem?

Będziesz posiadał dużo szersze przywileje, jeżeli na Twoim orzeczeniu o niepełnosprawności widnieje umiarkowany stopień. Twoim oczywistym prawem jest praca na dostosowanym stanowisku i w miejscu pozbawionym zbędnych barier. Wraz z zatrudnieniem lub nabyciem niepełnosprawności przez zatrudnionego już wcześniej pracownika pracodawca powinien dokonać niezbędnych usprawnień. Obok tego w szczególności wykorzystaj:

1. skrócony czas pracy
   Swoje obowiązki możesz podejmować maksymalnie do 7 godzin na dobę i 35 godzin w tygodniu. Przekroczenie tej normy będzie powodowało nadgodziny.
2. zakaz pracy w porze nocnej między 21.00  a 7.00.
3. zakaz pracy w godzinach nadliczbowych.
4. dodatkową przerwę
   Twój czas wolny z tego tytułu, obok normalnej przerwy 15-minutowej oznacza dodatkowe 15 minut. Przerwa ta jest pełnopłatna i wliczana do czasu pracy.
5. dodatkowy urlop
   W każdym roku kalendarzowym obok przysługującego Ci urlopu wypoczynkowego masz przywilej wykorzystania 10 dodatkowych dni z tytułu niepełnosprawności.
6. zwolnienie z pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia.

Z ostatniego przywileju możesz skorzystać w łącznym wymiarze do 21 dni roboczych (liczone razem z urlopem dodatkowym) w kilku sytuacjach:

• w celu wyjazdu na turnus rehabilitacyjny raz w roku.
• na wyjście do lekarza specjalisty w godzinach pracy.
• w celu wykonania badań specjalistycznych, zabiegów usprawniających lub leczniczych.
• w celu nabycia sprzętu ortopedycznego lub jego naprawy.

Pamiętaj
Z przywileju dotyczącego zwolnienia z pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia, możesz skorzystać tylko wtedy, kiedy wyjścia do lekarza, na rehabilitację, czy w celu zaopatrzenia w sprzęt ortopedyczny nie mogą być zrealizowane poza godzinami pracy.

Które przywileje w pracy mają osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności?

W tym przypadku wykorzystasz całą pulę przysługujących przywilejów, podobnie jak osoba z niepełnosprawnością w stopniu umiarkowanym. Przedstawiając orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności swojemu pracodawcy, możesz liczyć na:

• skrócony czas pracy do maksymalnie 7 godzin na dobę lub maksymalnie 35 godzin wymiarze tygodnia.
• zakaz pracy w nocnej i w godzinach nadliczbowych.
• 15 minut dodatkowej przerwy, co łącznie z przerw da Ci 30 minut na odpoczynek i gimnastykę.
• 10 dni dodatkowego urlopu wypoczynkowego obok normalnego urlopu zgodnego z Kodeksem Pracy.
• zwolnienie na turnus rehabilitacyjny raz w roku.
• zwolnienie na wizytę u lekarza specjalisty, zabiegi lecznicze i rehabilitacyjne oraz w celu zakupu i naprawy zaopatrzenia ortopedycznego, gdy nie wykonasz tego poza godzinami pracy.

Zarówno zwolnienie z obowiązków, gdy realizujesz potrzeby związane ze stanem zdrowia, jak i wyjazd na turnus to winieneś uwiarygodnić przedstawiając pracodawcy odpowiednie zaświadczenie lub skierowanie. Podobnie, jak u osoby z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności te 2 Twoje przywileje i urlop dodatkowy obejmują łączny czas do 21 dni roboczych w trakcie roku kalendarzowego.

Obok powyższych przywilejów Twój pracodawca ma obowiązek zapewnienia Ci odpowiednich warunków pracy. Zarówno miejsce pracy, jak i wyposażenie Twojego stanowiska powinno być zgodne z Twoimi uzasadnionymi potrzebami wynikającymi z typu niepełnosprawności, który posiadasz. Zazwyczaj osoby ze znacznym stopniem wymagają dużo szerszej adaptacji warunków, w jakich wykonują swoje obowiązki. Nie powinieneś jednak rezygnować z tego przywileju. Dzięki odpowiedniemu przystosowaniu i narzędziom pracy będziesz mógł wykonywać swoją pracę sprawniej i efektywniej, a to będzie przekładało się na Twoją wartość, jako pracownika.

Sprawdź, na co może liczyć osoba niepełnosprawna! Oddaliśmy Ci cykl artykułów związanych z niepełnosprawnością. Przeczytaj, m.in.:

Sprawdzamy, na jakie ulgi dla niepełnosprawnych możesz liczyć

Sprawdź, ile pieniędzy należy się osobie z grupą inwalidzką i skorzystaj z przysługujących Ci świadczeń

Poznaj uprawnienia pracownika z orzeczeniem o niepełnosprawności i postępuj zgodnie z Prawem Pracy

Inne wpisy w witrynie My Wspieramy to jeszcze więcej wiedzy i informacji!

W jakich sytuacjach ograniczenia dotyczące czasu pracy nie muszą być stosowane?

Ograniczenie dotyczące czasu pracy wiążą się zarówno z wymiarem czasu pracy oraz zakazem pracy w godzinach nadliczbowych, jak i w porze nocnej. Twoje przywileje z niego wynikające mogą być ograniczone w 2 sytuacjach, które zależą od Ciebie.

1. Kiedy podejmiesz zatrudnienie wiążące się z ochroną i pilnowaniem mienia. W tej sytuacji ustawa znosi z firm Security obowiązek respektowania zakazu pracy nocą, w godzinach nadliczbowych i stosowanie skróconego czasu pracy.
2. Kiedy sam wystąpisz z wnioskiem o zgodę na to lekarza medycyny pracy (lub w razie jego braku, zgodę lekarza sprawującego opiekę nad Tobą) i skierujesz go do pracodawcy. O taką zgodę mogą ubiegać się wszyscy pracownicy, niezależnie od stopnia niepełnosprawności: znacznego, umiarkowanego, czy lekkiego.

Pamiętaj
Za każdą przepracowaną godzinę nadliczbową przysługuje Ci prawo do 1,5 godziny czasu wolnego lub wypłaty 50% dodatku z tytułu wykonywania pracy w godzinie nadliczbowej.

Jakie przywileje ma pracownik, który nabył niepełnosprawność wskutek wypadku przy pracy lub z powodu choroby zawodowej?

Bez względu na to, jaki stopień niepełnosprawności orzeczono względem Ciebie po utracie zdrowia wskutek choroby zawodowej lub wypadku przy pracy, bez Twojej winy, masz prawo oczekiwać, że dotychczasowy pracodawca zorganizuje Ci odpowiednie stanowisko w swojej firmie.

Do miesiąca po uzyskaniu orzeczenia, jeśli chcesz wrócić do pracy, powinieneś zgłosić swojemu pracodawcy ten zamiar. Pracodawca w konsekwencji zgłoszenia Twojego zamiaru powinien zorganizować dla Ciebie odpowiednie miejsce pracy do 3 miesięcy od tej chwili.

Jakie przywileje dla osób niepełnosprawnych w pracy przysługują pracownikom?

Pracownik z niepełnosprawnością ma prawo do pracy tak jak każdy inny człowiek. Możesz pracować na etat lub jego część, umowę o dzieło lub umowę zlecenie, w systemie zadaniowym lub zwykłym. Aktualnie coraz częściej osoby niepełnosprawne znajdują zatrudnienie nie tylko w firmie, ale pracują zdalnie lub w systemie hybrydowym. To, co uprawnia pracownika do szczególnego traktowania i korzystania z należnych przywilejów to przedstawienie swojemu pracodawcy orzeczenia o niepełnosprawności.

W zależności od stopnia, który widnieje na dokumencie, będziesz miał dostęp do konkretnych przywilejów osoby niepełnosprawnej, m.in.:

• skróconego czasu pracy,
• dodatkowej przerwy,
• dodatkowego urlopu,
• możliwości zwolnienia habilitacyjnej i wyjście bez specjalisty.

W każdej sytuacji pracodawca zaś powinien odpowiednio przystosować miejsce Twojej pracy, tak abyś maksymalnie mógł wykorzystać swoje możliwości funkcjonalne i swój potencjał.

Źródła

• Ustawa o Rehabilitacji Zawodowej I Społecznej oraz Zatrudnianiu Osób Niepełnosprawnych,
• Kodeks Pracy