Stereotypy na temat osób niepełnosprawnych

Na temat osób z niepełnosprawnością można usłyszeć wiele mitów i stereotypów, które są dla nich krzywdzące i wpływają na postrzeganie przez środowisko. Walka z nieprawdziwymi twierdzeniami zmienia życie niepełnosprawnych na lepsze, ale żeby była możliwa, musimy wiedzieć, czym są stereotypy na temat osób niepełnosprawnych.

W tym artykule przeczytasz o tym, co nie jest prawdą o niepełnosprawności. Przedstawimy stwierdzenia, w które nie należy wierzyć i sprawdzimy, skąd się wzięły oraz dlaczego wciąż funkcjonują.

Czym jest stereotyp?

Zanim opiszemy wpływ stereotypów błędne postrzeganie niepełnosprawnych, zobaczmy, czym właściwie jest stereotyp. Dzięki definicji będziemy wiedzieli, jak je wyróżnić spośród innych stwierdzeń i czemu nie należy powtarzać.

Stereotyp to uproszczony obraz grupy ludzi, który opiera się na pewnych cechach lub zachowaniach przypisywanych im przez innych. Często ma negatywny wpływ na relacje międzyludzkie i społeczne, ponieważ nie uwzględnia indywidualności i zróżnicowania w obrębie danej grupy.

Ze stereotypów mogą rodzić się uprzedzenia, a te negatywnie wpływają na myślenie o ludziach, których dotyczą i mogą krzywdzić tych, do których nie powinny się odnosić.

Skąd biorą się stereotypy?

Zafałszowane myślenie na temat niepełnosprawnych jest zazwyczaj powodowane brakiem świadomości o tym, jak naprawdę wygląda ich funkcjonowanie. Często jest nieświadomie utrwalane przez media, edukację i kulturę, a także powtarzane w sieci. Osoby niepełnosprawne są przedstawiane jako ofiary, bohaterowie lub obciążenia dla społeczeństwa.

Te uproszczone i jednostronne obrazy wpływają na sposób, w jaki niepełnosprawność jest postrzegana przez społeczeństwo. Wiele nieprawdziwych stwierdzeń jest powtarzanych przez ludzi, którzy z tematem niepełnosprawności nie mieli nigdy do czynienia.

Postrzeganie niepełnosprawnych przez społeczeństwo i system gospodarczy

Niepełnosprawność jest często postrzegana jako coś negatywnego, a ludzie niepełnosprawni są traktowani jako ofiary lub obiekty litości. Nie zastanawiamy się, jaka jest dana osoba, tylko oceniamy ją przez pryzmat ograniczeń. Takie podejście jest powszechne, a problem pogłębia się, kiedy w środkach masowego przekazu (telewizji, radio, prasie czy sieci) słyszymy o niepełnosprawnych, jako całej grupie.

Wiele stwierdzeń nie rozróżnia rodzajów niepełnosprawności. Także prawo w Polsce i Europie nie zawsze bierze pod uwagę szczególne potrzeby jednostek.

Najpopularniejsze stereotypy dotyczące niepełnosprawności używane na co dzień

Istnieje wiele stereotypów na temat niepełnosprawnych, które słyszeliśmy chyba wszyscy. Warto więc wiedzieć, że nie są to fakty, aby nie powtarzać dalej krzywdzących stwierdzeń. Do najczęściej spotykanych stereotypów należą:

• bezproduktywność i brak umiejętności pracy — często uważa się, że niepełnosprawni są mniej wydajni, a jakość ich pracy różni się od wyników osiąganych przez sprawnych pracowników. Bywa to źródłem uprzedzeń i niechęci do zatrudniania ludzi z orzeczeniem o niepełnosprawności. W rzeczywistości kompetencje zawodowe nie są związane z niepełnosprawnością i zależą jedynie od umiejętności jednostki;
• zależność od pomocy i wsparcia innych — widząc osobę niepełnosprawną na ulicy, czy w miejscu publicznym wiele osób chce pomagać. Trzeba jednak najpierw ocenić możliwości człowieka i zapytać, czy potrzebuje wsparcia. Mimo ograniczeń niepełnosprawni potrafią radzić sobie na co dzień, a pomaganie na siłę może źle wpływać na to, jak są postrzegani, ale też na ich samopoczucie;
• brak zdolności intelektualnych — takie stwierdzenie jest krzywdzącym uogólnieniem. Istnieją różne rodzaje niepełnosprawności, a wiele z nich nie ma żadnego związku z inteligencją i umiejętnościami. Tak jak ludzie sprawni, tak też ci z orzeczoną niepełnosprawnością mogą posiadać różne zdolności i mieć swoje zainteresowania;
• ograniczone umiejętności komunikacyjne — to przekonanie wiąże się ze stereotypami dotyczącymi obniżonej inteligencji. Ma znaczny wpływ na jakość życia w społeczeństwie. Może być bowiem powodem drwin, czy niechęci do podjęcia konwersacji;
• niezdolność do samodzielnego życia — niepełnosprawni nie muszą być we wszystkim wyręczani, a wiele osób z orzeczeniem może samodzielnie mieszkać i aktywnie uczestniczyć w każdej sferze życia. Czasem potrzebne jest niewielkie wsparcie, np. w pokonaniu barier architektonicznych, ale obecnie jest to coraz łatwiejsze;
• niski poziom motywacji i determinacji — ten, kto uważa, że niepełnosprawnym brakuje motywacji, prawdopodobnie nigdy nie spotkał takiej osoby. Codzienne zmaganie się z chorobą i trudnościami wynikającymi z ograniczeń organizmu powoduje, że niepełnosprawni są bardziej zdeterminowani do pokonania własnych barier. Dzięki temu mają świadomość, że osiągnięcie celu wymaga ciężkiej pracy i często mają więcej motywacji, niż ich sprawni koledzy;
• brak możliwości uczestnictwa w społeczeństwie — wiele osób zakłada, że niepełnosprawność wyklucza z uczestniczenia w wydarzeniach kulturalnych, spotkaniach towarzyskich czy pracy. To nieprawda! Nawet jeśli potrzebne jest wsparcie w pewnym zakresie, to osoby z niepełnosprawnością mogą aktywnie żyć, realizować swoje pasje i spełniać się zawodowo;
• brak aspiracji i celów życiowych — nawet jeśli niepełnosprawność jest przyczyną ograniczeń, to osoby zmagające się z nią mogą mieć wysokie aspiracje. Każdy z nich ma też marzenia, które ma prawo spełniać. Niepełnosprawni są często bardzo ambitni i starają się udowodnić sobie i społeczeństwu, że są wartościowi.

Interesuje Cię tematyka niepełnosprawności i błędnego jej postrzegania?
W naszych artykułach rozprawiamy się z błędnymi przekonaniami i kontrowersyjnym postrzeganiem społecznym osób z niepełnosprawnością:

🔸 Międzynarodowy Dzień Osób z Niepełnosprawnością
🔸 Fakty i mity związane z zatrudnieniem niepełnosprawnych
🔸 Inwalida i kaleka. Dlaczego nadal funkcjonują te słowa?
🔸 Kim jest osoba z niepełnosprawnością?
🔸 Bariery zatrudnianiu osób niepełnosprawnych

Na blogu agencji My Wspieramy możesz przeczytać szereg artykułów dotyczących osób niepełnosprawnych i całokształtu ich funkcjonowania w społeczeństwie. Zapraszamy!

Do czego prowadzą stereotypy na temat osób z niepełnosprawnościami?

Stereotypizowanie osób niepełnosprawnych ma wiele negatywnych skutków. Przede wszystkim prowadzi do uprzedzeń wobec tych osób, co eliminuje szanse na równouprawnienie. Ich codzienne funkcjonowanie może być znacznie utrudnione ze względu na bariery, na jakie natrafiają.

Błędne przekonania na temat niepełnosprawności często sprawiają, że ludzie boją się rozmawiać z osobami niepełnosprawnymi i unikają tematu niepełnosprawności. W skrajnych przypadkach można usłyszeć też nieprzychylne komentarze, przez które osoba niepełnosprawna czuje się gorsza, choć nie ma wpływu na swoją niepełnosprawność.

Spadek samooceny prowadzi do rozwoju zaburzeń psychicznych, takich jak depresja. Powtarzając mity i wierząc w nie, możemy komuś zniszczyć życie i odebrać radość.

Pamiętajmy, że ludzie są bardzo różnorodni, a każda niepełnosprawność wiąże się z innymi trudnościami (jeśli w ogóle jakieś ze sobą niesie). Zanim powiemy coś o osobach z niepełnosprawnością, zastanówmy się, czy rzeczywiście dotyczy to całej grupy, czy tylko jednostki.

Jak zwalczać stereotypy?

Mity na temat niepełnosprawnych można zwalczać na różne sposoby. Najprostszym i najmniej wymagającym jest niepowielanie krzywdzących stwierdzeń, stosowanie języka, który nie wyklucza. Kiedy słyszymy, jak ktoś przedstawia nieprawdziwe, uogólniające teorie, zwróćmy mu uwagę. Można wówczas podać przykłady niepełnosprawnych, którzy osiągają sukcesy w wielu różnych dziedzinach.

Zauważmy też, że pojęcie niepełnosprawności jest bardzo szerokie. Nie zawsze wiąże się ona z takimi samymi ograniczeniami. Ten fakt powinien przyczyniać się do prób zwalczania stereotypów. Niestety trudnością są media, które często zapominają o indywidualizmie niepełnosprawnych.

Zanim zaczniemy oceniać na podstawie stereotypów, dajmy człowiekowi szansę pokazania, jakim jest naprawdę!

Podsumowanie. Do czego prowadzi myślenie stereotypowe i ocenianie na tej podstawie?

Konsekwencją stereotypów jest wykluczenie i postrzeganie niepełnosprawnych, jako gorszych. Uprzedzenia dotyczą szczególnie tych, którzy z niepełnosprawnością nie mieli do czynienia. Niezrozumienie tematu przyczynia się do obaw i niechęci do wspólnej pracy i rozrywki. To wszystko utrudnia funkcjonowanie osobom z niepełnosprawnością, wykluczając je. Wpływa to na ich samopoczucie i samoocenę.

Warto podkreślić, że przez stygmatyzację traci całe społeczeństwo. Niepełnosprawni są na co dzień niemal zupełnie zwyczajnymi ludźmi. Jeśli tylko pomożemy im pokonywać bariery, to zyskamy wspaniałych przyjaciół, gotowych na wiele poświęceń, a także zaangażowanych, ambitnych pracowników.