Rehabilitacja neurologiczna. Kompleksowy poradnik dla pacjentów i nie tylko

Układ nerwowy, stanowiący złożony system naszego organizmu, podlega licznym uszkodzeniom, począwszy od urazów,  po infekcje, czy poważne choroby.  Te różnorodne czynniki mogą prowadzić do nadmiernego jego obciążenia.

Konsekwencje dysfunkcji układu nerwowego manifestują się w sposób zróżnicowany, od subtelnych objawów, takich jak bóle głowy, po poważne schorzenia, jak paraliże, czy zaburzenia świadomości.

W tym kontekście istotnym zagadnieniem staje się neurorehabilitacja, która stanowi nieodłączną część leczenia problemów neurologicznych. Rehabilitacja neurologiczna to niezwykle istotny element przywracania funkcji układu nerwowego, umożliwiający pacjentom powrót do aktywnego życia.

W dzisiejszym artykule informujemy: czym jest rehabilitacja neurologiczna, kiedy jest stosowana, przy jakich schorzeniach oraz jakie są jej metody.

Rehabilitacja neurologiczna, czy neurorehabilitacja? Definicja

Rehabilitacja neurologiczna to inaczej neurorehabilitacja. Ta dziedzina terapii obejmuje kompleksowe i wielospecjalistyczne podejście, które często realizowane jest w sposób ciągły. Stanowi podstawowy element procesu leczniczego w zaburzeniach neurologicznych. Jego głównym celem jest przywrócenie utraconych funkcji w wyniku urazu, infekcji lub w chorobach neurologicznych. Neurorehabilitacja angażuje się w przywracanie nie tylko sprawności fizycznej, lecz również psychicznej, stanowiąc klucz do aktywnego życia zawodowego, rodzinnego i społecznego.

W ostrych przypadkach chorób i urazów ośrodkowego układu nerwowego, takich jak udar mózgu, stwardnienie rozsiane, czy urazy czaszkowo-mózgowe, prowadzenie rehabilitacji od pierwszej doby jest konieczne.

Czas trwania terapii jest uzależniony od wielu czynników, takich jak stopień nasilenia problemów neurologicznych, indywidualna sytuacja pacjenta czy zaangażowanie w proces leczenia. Nawet nastawienie do choroby i rehabilitacji może wpływać na długość trwania terapii. Specyficzne w neurorehabilitacji jest to, że wymaga regularności, często nawet przez całe życie. Ważne jest, aby zapewnić trwałą opiekę, dostosowaną do konkretnych potrzeb pacjenta. Taka opieka połączona z zaleceniami lekarza pomaga długoterminowo poprawić zdrowie osoby rehabilitowanej.

Na czym polega rehabilitacja neurologiczna?

W celu osiągnięcia optymalnych efektów w rehabilitacji neurologicznej niezbędna jest koordynacja kompleksowego zespołu rehabilitacyjnego. Ten zespół powinien pracować pod nadzorem lekarza specjalisty w dziedzinie rehabilitacji medycznej, który pełni rolę koordynatora.

W procesie rehabilitacji stacjonarnej, czyli przebiegającej w szpitalu, istotnym elementem jest przeprowadzenie badania klinicznego. Zajmuje się tym lekarz specjalista we współpracy z innymi specjalistami. Wspólne ustalenie diagnozy i opracowanie programu rehabilitacyjnego są kluczowe, a program ten powinien być modyfikowany zgodnie z uzyskiwanymi efektami.

Zakres działań w ramach neurorehabilitacji obejmuje naukę i reedukację podstawowych czynności życiowych, takich jak chód czy inne codzienne aktywności. Zastosowane terapie opierają się na ćwiczeniach funkcjonalnych, rozluźniających, fizykoterapii, masażach oraz terapii przeciwbólowej. Dzięki tym skoordynowanym zabiegom pacjent zyskuje szansę na powrót do sprawności.

Usprawnianie pacjentów po udarze mózgu, urazach czaszkowo-mózgowych czy operacjach neurochirurgicznych zaczyna się już od pierwszej doby, nawet przy zaburzeniach świadomości. Ćwiczenia bierne i czynne, progresywne wydłużanie czasu poza łóżkiem oraz nauka chodu to fundamentalne elementy rehabilitacji, pozwalające na utrzymanie pełnego zakresu ruchów, pobudzenie krążenia krwi oraz stymulację mózgowia. Prawidłowe postawienie pacjenta w pozycji pionowej uwalnia naturalne odruchy, co ułatwia mu wykonywanie ruchów trudnych do realizacji w pozycji leżącej.

Usamodzielnienie lokomocyjne, nawet z pomocami ortopedycznymi, jest postrzegane jako sukces rehabilitacji, wpływając istotnie na jakość życia pacjenta i jego opiekunów.

Rehabilitacja neurologiczna – kto bierze udział w procesie leczenia?

Kompleksowość rehabilitacji neurologicznej to podstawowa cecha tej terapii. W neurorehabilitacji kluczowe jest, aby zespół specjalistów prowadził proces leczniczy pod kierownictwem lekarza specjalizującego się w rehabilitacji. Skład tego zespołu jest uzależniony od indywidualnej sytuacji pacjenta. Na oddziale rehabilitacji neurologicznej obejmuje specjalistów takich jak:

• fizjoterapeuta,
• neurolog,
• rehabilitant,
• psycholog,
• neuropsycholog,
• pracownik socjalny,
• logopeda,
• kardiolog,
• okulista
• diabetolog.

W trakcie leczenia problemów neurologicznych integralną rolę odgrywa także rodzina pacjenta. Jej wsparcie ma decydujące znaczenie dla osiągnięcia skuteczności terapii i długoterminowych efektów. Włączenie rodziny do procesu rehabilitacji jest niezmiernie ważne. Ma wpływ na motywacje pacjenta.

W jakich chorobach stosuje się neurorehabilitację? Stwardnienie rozsiane, uszkodzenie rdzenia kręgowego, udar i co jeszcze?

Istnieją schorzenia, w których rehabilitacja neurologiczna staje się podstawowym elementem procesu leczniczego. Należą do nich:

• uraz czaszkowo-mózgowy (uszkodzenia mózgu),
• udar mózgu,
• stwardnienie rozsiane,
• stwardnienie zanikowe boczne,
• uszkodzenie rdzenia kręgowego,
• rdzeniowy zanik mięśni,
• choroba Parkinsona,
• choroba Alzheimera,
• uszkodzenie nerwów obwodowych,
• mózgowe porażenie dziecięce,
• niepełnosprawność z niedowładem kończyn,
• operacja neurochirurgiczna.

Znaczenie terapii zajęciowej w neurorehabilitacji

W procesie rehabilitacji neurologicznej istotną rolę odgrywa terapia zajęciowa. Skupia się ona na ćwiczeniach manipulacyjnych, chwytaniu oraz gimnastyce całej kończyny górnej. Cele rehabilitacji neurologicznej w tym przypadku to: przywrócenie utraconych funkcji, zwiększenie niezależności pacjenta pomimo obecnych dysfunkcji oraz łagodzenie zaburzeń poznawczo-behawioralnych.

Zadaniem terapii zajęciowej jest nie tylko przyspieszenie procesu powrotu do sprawności fizycznej, ale także przywrócenie pacjenta do aktywnego życia rodzinnego i społecznego. W ramach terapii pacjenci uczą się codziennych umiejętności, takich jak higiena, ubieranie, spożywanie posiłków, samodzielne przyjmowanie leków, korzystanie z czasu wolnego, zarządzanie domem oraz komunikacja i aktywność społeczna.

Terapia zajęciowa stanowi decydujący etap procesu leczniczego. Jej kontynuacja po wypisaniu z oddziału rehabilitacji ma na celu utrzymanie osiągniętych efektów i dalszy rozwój pacjenta.

Choroby mają często wpływ na sprawność i funkcjonowanie zawodowe. Odczarujmy błędne myślenie. Polecamy cykl wpisów o schorzeniach i ich konsekwencjach w codziennym życiu:

🔸 Epilepsja
🔸 Wady oczu
🔸 Choroby psychiczne
🔸 Stwardnienie rozsiane

Na blogu My Wspieramy publikujemy mnóstwo artykułów! Bądź na bieżąco i zyskuj cenną wiedzę!

Rehabilitacja neurologiczna — ćwiczenia i metody

Program terapeutyczny jest indywidualnie dostosowany do potrzeb pacjenta. Rehabilitant planuje jego przebieg, korzystając z wielu skutecznych technik i metod stosowanych w rehabilitacji neurologicznej.

1. Leczenie ruchem
   Pacjent może wykonywać ćwiczenia ruchowe samodzielnie lub pod nadzorem rehabilitanta, który monitoruje ich poprawność. Głównym celem jest poprawa ruchomości stawów, siły mięśni, równowagi i koordynacji, obejmując reedukację chodzenia, ćwiczenia motoryki twarzy i rozciągające.  Istotną rolę pełnią również techniki terapii manualnej, metody relaksacyjne i lecznicze masaże, wspierające proces rehabilitacji.
2. Terapia PNF
   Jest to proprioceptywne Nerwowo-Mięśniowe Torowanie Ruchu. Stanowi narzędzie w neurorehabilitacji, mające na celu przywracanie prawidłowych wzorców ruchowych. Może być skutecznie stosowana w przywracaniu sprawności na każdym poziomie dysfunkcji układu ruchu. Pacjent wykonuje ćwiczenia zgodnie z naturalnymi sposobami funkcjonowania mięśni i stawów. Koncentruje się na nauce podstawowych czynności, takich jak stanie, chodzenie, siadanie, leżenie, czy wykonywanie codziennych czynności.
3. Zabiegi fizykoterapeutyczne
   Fizykoterapia jest integralnym elementem  kompleksowej rehabilitacji neurologicznej, choć nie zastępuje innych form leczenia. Głównym celem fizykoterapii jest efektywne łagodzenie bólu, obrzęków i stanów zapalnych przy użyciu różnych czynników fizycznych, takich jak: prąd, laser, ultradźwięki, niska i wysoka temperatura czy pole magnetyczne. W przypadku schorzeń neurologicznych powszechnie stosowanymi technikami fizykoterapii są: jonoforeza, laseroterapia, ultradźwięki, elektroterapia oraz miejscowa krioterapia.
4. Kinesiology Taping
   Kinesiotaping, jest wykorzystywany w rehabilitacji neurologicznej przy dysfunkcjach mięśniowo-stawowych. To metoda oparta na zastosowaniu specjalnych plastrów terapeutycznych, które są umieszczane na odpowiednich partiach ciała. Zastosowanie kinesiotapingu umożliwia ukierunkowane działanie na obszary wymagające specjalnego wsparcia. Ta metoda aktywuje naturalne mechanizmy samoleczenia przez stymulację układu krążenia i neurologicznego. To przyczynia się do zmniejszenia bólu i obrzęków, przyspiesza proces gojenia tkanek, redukuje napięcie mięśni, koryguje pozycje stawów i zwiększa stabilizacje w ramach układu ruchu.
5. Metody relaksacyjne
   Wykorzystują elementy psychoterapii, muzykoterapii, farmakoterapii oraz kinezyterapii, w celu osiągnięcia stanu relaksacji psychicznego i fizycznego całego ciała. Ma to szczególne  znaczenie w przypadku nasilonej spastyczności mięśni. Głównym celem tych metod jest dążenie do osiągnięcia optymalnego napięcia mięśni.
6. Metody instrumentalne
   Część roli terapeuty przejmuje aparat lub orteza. Przykładem jest funkcjonalna elektrostymulacja (FES) wykorzystywana w nauce chodu i poprawianiu funkcji ręki za pomocą aparatu STEP. Coraz powszechniejsze są metody biologicznego sprzężenia zwrotnego z użyciem różnych aparatów, często z zastosowaniem oprogramowania komputerowego. W tych metodach dąży się do zwiększenia bodźców docierających do mózgu, aktywując inne dostępne zmysły (bodźce wzrokowe, słuchowe, węchowe, czuciowe, z błędnika).
7. Psychoterapia
   Jest równie istotna w procesie leczenia. Kwalifikowany jest pacjent przez psychologa lub neuropsychologa. Warunkiem jest brak zaburzeń świadomości, ustabilizowany stan ogólny, gotowość do współpracy oraz motywacja do  postępowania zgodnie z programem terapii.

Dostęp do rehabilitacji neurologicznej dla pacjenta

Dostęp do rehabilitacji neurologicznej jest różny. Zależy od stanu i stopnia nasilenia objawów pacjenta oraz jego diagnozy. Możemy wyróżnić 5 możliwości, dzięki którym pacjent uzyska wsparcie i dostęp do terapii. Część z nich jest świadczona bezpłatnie, a część komercyjnie.

Tak więc w ramach rehabilitacji neurologicznej pacjent może otrzymać:

• skierowanie od lekarza na serię 10 zabiegów w ramach NFZ,
• skierowanie na rehabilitację od lekarza specjalisty do oddziału dziennej rehabilitacji lub całodobowej, działającego w szpitalu,
• skierowanie na długoterminową rehabilitację domową (dotyczy to osób z nagłymi urazami, udarem mózgu czy złamaniem kręgosłupa),
• lub skorzystać z prywatnych zabiegów świadczonych przez wykwalifikowanego fizjoterapeutę,
• czy też z prywatnej rehabilitacji prowadzonej w specjalistycznych ośrodkach.

Najlepsza rehabilitacja neurologiczna w Polsce. Czyli gdzie skorzystasz z usług neurofizjoterapeuty?

W Polsce istnieje kilka wiodących ośrodków prowadzących rehabilitację neurologiczną, m.in. ośrodek Norma Votm, Rehamed-Center, Uzdrowisko Busko Zdrój i wiele innych placówek. Zapewniają one dostęp do najnowszych metod, kompleksową opiekę i wsparcie. Większość z nich prowadzi oddziaływania terapeutyczne odpłatnie.

Aby znaleźć odpowiednie miejsce dla siebie względem lokalizacji i potrzeb można, wyszukać je wpisując do wyszukiwarki:

– “oddział rehabilitacji neurologicznej”,

– “poradnia rehabilitacji neurologicznej”,

– “ośrodki rehabilitacyjne po udarze mózgu NFZ”,

– “rehabilitacja po udarze NFZ”,

– “sanatorium neurologiczne NFZ”,

– “rehabilitacja neurologiczna prywatnie”,

– “rehabilitacja neurologiczna chorych w domu”.

Podsumowanie

Rehabilitacja neurologiczna to kompleks oddziaływań terapeutycznych, które mają na celu przywrócenie sprawności fizycznej i psychicznej chorego z zaburzeniami neurologicznymi. Prowadzona jest stacjonarnie w specjalistycznych  ośrodkach zdrowia i powinna być kontynuowana po powrocie do domu w miejscu zamieszkania. Pozwala to na utrzymanie osiągniętych efektów.

Rehabilitacja neurologiczna nie leczy zaburzeń, natomiast ma na celu zwiększenie samodzielności, stanu chorego i poprawę jego jakości życia społecznego, a także powrót do pracy zawodowej.