Jakie uprawnienia ma pracownik z orzeczeniem o niepełnosprawności? Zasady 2025
Pracodawcy z zatrudnienia osób z niepełnosprawnością na umowę odnoszą wiele korzyści. Z tego typu stosunku pracy wynikają jednak zobowiązania. Są one określone w Kodeksie Pracy oraz Ustawie o Rehabilitacji Zawodowej.
Poznaj podstawowe uprawnienia Twojego pracownika z orzeczeniem. Dowiedz się, z czym wiążą się m.in.: dodatkowy urlop, skrócony czas pracy oraz dodatkowa przerwa. Sprawdź, które prawa pracownicze dotyczą osób posiadających niepełnosprawność w stopniu lekkim, umiarkowanym i znacznym.
Jakie są szczególne uprawnienia przewidziane w prawie pracy i ustawie o rehabilitacji?
Obok wszystkich podstawowych uprawnień pracowniczych wynikających z KP, osoby niepełnosprawne w posiadają dodatkowe, szczególne prawa. Zależne od stopnia niepełnosprawności i rodzaju dysfunkcji.
- Skrócony czas pracy.
- Zakaz godzin nadliczbowych.
- Zakaz pracy w nocy.
- Dodatkowy urlop niepełnosprawnego pracownika w wymiarze 10 dni.
- Dodatkowa przerwa w wykonywaniu obowiązków.
- Możliwość wyjścia do lekarza specjalisty w godzinach pracy.
- Dni wolne na turnus rehabilitacyjny.
| Wszelkie przywileje i dodatkowe prawa dla pracowników niepełnosprawnych reguluje ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o Rehabilitacji Zawodowej i Społecznej oraz Zatrudnianiu Osób Niepełnosprawnych. Kiedy zatrudniasz osoby z niepełnosprawnością, to ten dokument powinien stanowić – obok Kodeksu Pracy (KP) – źródło Twojej wiedzy. |
Poniżej dowiesz się o szczegółach powyższych uprawnień.
1. Co oznacza krótszy czas pracy osoby niepełnosprawnej?
Przepisy prawa regulują m.in., ile godzin w ciągu dnia może maksymalnie pracować osoba z orzeczeniem (art. 15 ustawy). Reguły związane z czasem pracy nie są dla wszystkich pracowników jednakowe. Inaczej traktujesz pracowników ze stopniem znacznym, umiarkowanym i lekkim.
Ile godzin pracy z orzeczeniem o niepełnosprawności przewidują przepisy?
W przypadku osób z orzeczonym znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności czas pracy wynosi 7 godzin w ciągu dnia oraz 35 godzin w ciągu tygodnia (art. 15, ust. 2 ustawy o rehabilitacji).
Pamiętaj, że ten wymiar czasu pracy ma charakter stały i liczba godzin nie zmienia się. Zmniejszony wymiar czasu pracy nie ma wpływu na wynagrodzenie. Osobie z orzeczeniem pracującej 7 godzin wypłacasz tyle samo, co innemu zdrowemu pracownikowi pracującemu 8 godzin.
Ile godzin pracy z lekkim stopniem niepełnosprawności?
Stopień lekki niepełnosprawności na orzeczeniu nie uprawnia pracownika do obniżonego czasu pracy. Nie stosujesz więc skróconej normy. Jednak pracownicy ci mogą realizować swoje obowiązki tylko przez 8 godzin w ciągu dnia i 40 godzin w ciągu tygodnia (art. 15, ust. 1 ustawy o rehabilitacji).
2. Czy osoba ze stopniem niepełnosprawności może pracować w nocy?
Ogólne przepisy nie pozwalają Ci zatrudniać w porze nocnej pracownika, który posiada orzeczenie. Niezależnie od stopnia niepełnosprawności (art. 15, ust. 3 ustawy o rehabilitacji).
Porę nocną powinieneś ujmować jako czas 8 godzin między godziną 21:00 a 07:00 oraz w godzinach przekraczających przewidziany stały wymiar czasu pracy (art. 151, ust. 7 KP).
Kiedy osoba niepełnosprawna w stopniu lekkim, umiarkowanym i znacznym może pracować w porze nocnej? Wyjątki
Zakaz pracy w porze nocnej obowiązuje wszystkie osoby z orzeczonym stopniem niepełnosprawności (lekkim, umiarkowanym oraz znacznym) niemal we wszystkich firmach.
Skorzystasz jednak z pewnych wyjątków od tej reguły:
- kiedy obowiązki Twojego pracownika z niepełnosprawnością dotyczą pilnowania lub monitorowania mienia.
- gdy Twój pracownik sam złoży wniosek o zgodę do lekarza medycyny pracy. W przypadku braku specjalisty medycyny pracy zgodę na pracę w porze nocnej może wyrazić inny lekarz sprawujący opiekę nad osobą niepełnosprawną.
Przy spełnieniu jednego z powyższych warunków (art. 15, ust. 3-4 ustawy o rehabilitacji), możesz zlecać wykonywanie zadań zatrudnionemu według norm czasu pracy ujętych w Kodeksie Pracy.
Pamiętaj!
Za pracę w godzinach nocnych wypłacasz pracownikom zwiększone wynagrodzenie. Dodatek 20% stawki godzinowej (art. 151, ust. 8 KP).
3. Czy niepełnosprawny pracownik może pracować w godzinach nadliczbowych?
Nie. Żadna osoba niepełnosprawna nie może wykonywać pracy w godzinach nadliczbowych (art. 15, ust. 3 ustawy o rehabilitacji).
Odstępstwo od reguły. Możesz oczekiwać świadczenia pracy w godzinach nadliczbowych, jeżeli:
- masz pracowników zatrudnionych przy pilnowaniu mienia,
- niepełnosprawni posiadają zgodę na to od lekarza medycyny pracy (lub od lekarza sprawującego opiekę nad pracownikiem).
Oczywiście za pracę w godzinach nadliczbowych powinieneś wypłacać wyższe wynagrodzenie lub wskazać dodatkowy dzień wolny od pracy.
4. Jaki wymiar ma urlop dla niepełnosprawnych?
Urlop wypoczynkowy niepełnosprawnym udzielasz na zasadach identycznych jak pracownikom zdrowym. Wymiar urlopu uzależniasz od stażu pracy zatrudnionego. Przy stażu pracy poniżej 10 lat pracownikowi przysługuje 20 dni urlopu. Gdy staż pracy jest większy udzielasz mu 26 dni urlopu wypoczynkowego.
Istnieją branże, w których urlop jest dłuższy, na przykład szkolnictwo. W takich instytucjach pracownik z niepełnosprawnością ma takie same prawa jak inni pracownicy bez orzeczenia.
Kiedy należy się dodatkowy urlop dla osoby niepełnosprawnej?
Dodatkowy urlop to szczególne uprawnienie pracownika ze znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności (art. 19 ustawy o rehabilitacji). To wolne – obok podstawowego urlopu – 10 dni robocze w ciągu roku kalendarzowego.
To uprawnienie należy się pracownikowi zatrudnionemu w oparciu o umowę o pracę. Przyznajesz je po przepracowanym roku (od momentu uzyskania orzeczenia o stopniu niepełnosprawności). Weź pod uwagę datę wystawienia dokumentu, a nie datę jego dostarczenia do firmy.
Dodatkowego urlopu udzielasz na tych samych zasadach jak urlop wypoczynkowy.
Przykład
Jeśli Twój pracownik ze znacznym stopniem niepełnosprawności posiada aktualne orzeczenie od 01.01.2022 r. i przepracuje od tego momentu 12 miesięcy na umowę o pracę, to nabywa dodatkowy urlop od 01.01.2023 r.
Udzielasz pracownikowi dni wolne z niewykorzystanego w danym roku urlopu dodatkowego najpóźniej do końca III kwartału kolejnego roku kalendarzowego (zgodnie z zasadami KP).
Jak postępować z dodatkowym urlopem osoby niepełnosprawnej w nietypowych sytuacjach?
Pamiętaj, że w nabyciu prawa do dodatkowego urlopu przez pracownika niepełnosprawnego ma znaczenie pozostawanie w stosunku pracy. Nietypowe sytuacje, z którymi się spotkasz, nie pozbawiają możliwości skorzystania z tego uprawnienia. Tak więc dodatkowy urlop:
- należy się nawet w sytuacji, gdy pracownik przebywał na zwolnieniu lekarskim lub przebywał na urlopie macierzyńskim bądź rodzicielskim.
- osoba z niepełnosprawnością może wykorzystać, nawet jeśli zatrudniłeś ją dopiero w grudniu. Niewykorzystany urlop w danym roku zostaje przeniesiony na kolejny, jako urlop zaległy.
- za dany rok przysługuje mimo utraty orzeczenia w jego trakcie.
Kiedy nie przysługuje dodatkowy urlop dla osoby niepełnosprawnej?
Dodatkowego urlopu nie udzielasz niepełnosprawnym:
- których wymiar podstawowego urlopu wynosi ponad 26 dni roboczych.
- którzy posiadają już prawo do dodatkowego urlopu na podstawie odrębnych przepisów.
- u których orzeczono lekki stopień niepełnosprawności.
- które wykorzystają 21 dni zwolnienia od pracy przeznaczonych na udział w turnusie rehabilitacyjnym lub zwolnienie do lekarza specjalisty.
Co z dodatkowym urlopem w przypadku rozwiązania umowy o pracę?
Po rozwiązaniu stosunku pracy Twoim obowiązkiem jest wypłacić ekwiwalent za niewykorzystany urlop dodatkowy.
5. Ile przerwy w pracy przysługuje pracownikowi z orzeczeniem?
Jeżeli zatrudniasz pracownika w wymiarze powyżej 6 godzin, udzielasz mu standardowo 15-minutowej przerwy. Gdy jego czas pracy jest dłuższy niż 9 godzin, dajesz mu kolejną 15-minutową przerwę.
Ile trwa dodatkowa przerwa dla osoby niepełnosprawnej?
W przypadku pracownika z orzeczeniem dajesz mu dodatkowe 15 minut przerwy, bez względu na stopień w orzeczeniu (art. 17 ustawy). To uprawnienie łączysz ze standardową przerwą. Dlatego pozwalasz osobie z niepełnosprawnością na 30 minut wolnych od obowiązków.
Przerwę tę wliczasz do czasu pracy. Uwzględnij także, że nie wpływa ona na wysokość wynagrodzenia. To wynika z art. 17 ustawy.
Nie możesz ingerować w to, na co pracownik przeznacza dodatkową przerwę. Może ona być wykorzystana na gimnastykę usprawniającą, jedzenie lub po prostu na wypoczynek.
6. Kiedy udzielić zgody na wyjście do lekarza osoby niepełnosprawnej w czasie pracy?
Pracownik ze znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności ma prawo do płatnego zwolnienia od wykonywania obowiązków w pracy w szczególnych sytuacjach. Zwalniasz go w czasie pracy, by:
- wykonał specjalistyczne badania, zabiegi lecznicze lub usprawniające,
- zaopatrzył się w przedmioty ortopedyczne i dokonał ich naprawy.
Zgody udzielasz tylko wtedy, gdy pracownik nie może tych czynności wykonać poza godzinami pracy. Na Twoją prośbę zatrudniony ma obowiązek przedstawić dokument poświadczający odbycie danych badań czy zabiegów.
7. Ile dni wolnych na turnus rehabilitacyjny?
Pracownikowi z niepełnosprawnością w stopniu znacznym lub umiarkowanym przysługuje do 21 dni zwolnienia w roku, gdy uczestniczy w turnusie rehabilitacyjnym (art. 20 ustawy). Zgody na to udzielasz, gdy przedstawi Ci wniosek ze skierowaniem na turnus rehabilitacyjny wydany przez lekarza.
Pamiętaj, że łączny wymiar dodatkowego urlopu i zwolnienia od pracy przeznaczonego na badania lub turnus nie może przekroczyć 21 dni roboczych w danym roku kalendarzowym.
Tabela – uprawnienia pracownika z orzeczeniem na skróty
| Stopień | Czas pracy (doba/tydzień) | Noc | Nadgodziny | Dodatkowa przerwa | Dodatkowy urlop | Zwolnienia (badania/turnus) |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Lekki | 8 h, 40 h | zakaz* | zakaz* | +15 min | — | — |
| Umiarkowany | 7 h, 35 h | zakaz* | zakaz* | +15 min | 10 dni/rok | do 21 dni/rok** |
| Znaczny | 7 h, 35 h | zakaz* | zakaz* | +15 min | 10 dni/rok | do 21 dni/rok** |
* Wyjątki: ochrona mienia, zgoda lekarza.
** Łączny limit z urlopem dodatkowym: max 21 dni na rok.
FAQ
Jakie są uprawnienia pracownika z lekkim stopniem niepełnosprawności?
1) nie może pracować więcej niż 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo.
2) nie może być zatrudniony w godzinach nocnych i w godzinach nadliczbowych.
3) ma prawo do dodatkowej 15-minutowej przerwy w pracy na gimnastykę usprawniającą lub wypoczynek, czas tej przerwy jest wliczany do czasu pracy.
Jakie są uprawnienia pracownika z umiarkowanym i znacznym stopniem niepełnosprawności?
1) czas pracy nie może przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo.
2) zakaz pracy w godzinach nocnych i w godzinach nadliczbowych.
3) dodatkowe 15-minut przerwy w pracy na gimnastykę usprawniającą lub wypoczynek, czas tej przerwy jest wliczany do czasu pracy.
4) dodatkowy urlop wypoczynkowy – 10 dni roboczych w roku kalendarzowym.
5) czas wolny od pracy w wymiarze do 21 dni roboczych w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym lub w celu wykonania badań specjalistycznych, celu wykonania zabiegów leczniczych lub usprawniających. O ile czynności te nie mogą być wykonane poza godzinami pracy.
Czy można zwolnić pracownika z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności?
Tak. Wobec pracowników z niepełnosprawnością niezależnie od stopnia na orzeczeniu stosuje się dokładnie te same przepisy Kodeksu Pracy co wobec pracowników zdrowych.
Czy istnieje ochrona osób niepełnosprawnych przed zwolnieniem z pracy?
Nie. W Kodeksie Pracy ani w Ustawie o Zatrudnieniu nie ma szczególnych zapisów, które chroniłyby pracownika z orzeczeniem, przed wypowiedzeniem umowy o pracę. Ochrona przewiduje jednak zakaz dyskryminacji (art. 113 KP). Nie zwalniaj zatem pracownika tylko dlatego, że ma orzeczenie.
Bibliografia
- Ustawa z dnia 24 lipca 2024 r., https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/zmiana-ustawy-o-rehabilitacji-zawodowej-i-spolecznej-oraz-zatrudnianiu-22033685https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/zmiana-ustawy-o-rehabilitacji-zawodowej-i-spolecznej-oraz-zatrudnianiu-22033685
- Ustawa z 27.08.1997, https://lexlege.pl/ustawa-o-rehabilitacji-zawodowej-i-spolecznej-oraz-zatrudnianiu-osob-niepelnosprawnych/rozdzial-3-rehabilitacja-osob-niepelnosprawnych/6485/
- Kodeks Pracy, https://lexlege.pl/kodeks-pracy/
Przywileje, uprawnienia . Wszystko aby firmom utrudnić życie . Czemu ochroniarz może pracować w nocy a telemarketer już nie ? To głupota
Przywileje i uprawnienia mają za zadanie chronić pracowników z niepełnosprawnością. W zamian za tę ochronę i problemy związane z niepełnosprawnością pracownika firmy dostają rekompensatę w postaci dofinansowań.
Przywileje, o które osoby niepełnosprawne nadal muszą walczyć z nieuczciwym pracodawcą. Od kiedy pogorszył mi się stan zdrowia i z ON lekkiego mam ON umiarkowany i nie dałem się zmusić do pracy 8 h, zabrano mi premię (za czynności, których nie mogę wykonać ze względu na moją niepełnosprawność!). Czy ktoś w ogóle kontroluje pracodawców zatrudniających niepełnosprawnych pod kątem przestrzegania uprawnień niepełnosprawnych?
Główny organ kontrolujący pracodawców to Państwowa Inspekcja Pracy.
proszę o podpowiedź, jestem osobą niepełnosprawną, dotychczas stopień lekki, a po kolejnej komisji stopień umiarkowany. Zatrudnienie na 3/4 etatu, ze stawką godzinową. pracodawca przyjął zmianę stopnia na umiarkowany, obniżył normę czasu pracy z 6 godzin do 5,25. Czy zgodnie z art. 18 pkt 2 ustawy o zatrudnianiu niepełnosprawnych powinien podwyższyć mi stawkę godzinową? z góry serdecznie dziękuję
Agencja pracy My Wspieramy nie prowadzi indywidualnego poradnictwa prawnego. Zalecamy skorzystanie z pomocy prawnika. Pani wątpliwości powinna jednak rozwiać Ustawa o Rehabilitacji, art.18 ust.1, w którym zawarta jest informacja o zakazie obniżania wysokości wynagrodzenia w przypadku obniżenia normy czasu pracy z tytułu orzeczenia o stopniu niepełnosprawności. W ust. 2 tejże ustawy znajdzie Pani informacje dotyczącą obowiązku pracodawcy podwyższenia stawek godzinowych zgodnie z wymiarem czasu pracy do ustalonych norm. Dotyczy to nowo zatrudnianych pracowników oraz pracowników, którzy uzyskali stopień niepełnosprawności w trakcie zatrudnienia.
pracuję na czas nie określony mam stopień umiarkowany , chcę się zwolnić …czy obowiązuje mnie okres 3 miesięcznego wypowiedzenia
Przepisy, które obowiązują i dotyczą osób niepełnosprawnych, tak jak piszemy w artykule o uprawnieniach pracownika z orzeczeniem, nie poruszają odrębnie kwestii zasad zwolnienia z pracy. Pracowników z orzeczeniem obowiązują w tym zakresie regulacje zawarte w Kodeksie Pracy i umowie o pracę. W związku z tym, zgodnie z wiedzą agencji My Wspieramy, będzie panią obowiązywał trzymiesięczny okres wypowiedzenia.