Czas pracy osoby niepełnosprawnej, normy czasu pracy pracownika z orzeczeniem

Zatrudnienie osoby niepełnosprawnej związane jest z wieloma korzyściami dla pracodawcy. Jednak pracownicy z orzeczeniem są grupą zawodową, o szczególnych uprawnieniach pracowniczych. Jednym z takich przywilejów jest czas pracy osoby niepełnosprawnej. Normy w tym przypadku odbiegają od wymiaru czasu pracy innych pracowników pełnosprawnych.

Jeśli chcesz w swojej firmie zatrudnić osobę niepełnosprawną, musisz wiedzieć ile godzin, będzie mogła pracować w ciągu jednego dnia. Warto też znać sposób obliczania wymiaru czasu pracy, jeśli zatrudniasz ją na niepełny etat. Czytając nasz artykuł, dowiesz się także, czy pracownik z orzeczeniem może pracować na nocnej zmianie lub w godzinach nadliczbowych. Wskażemy ile dni wolnych, w ciągu roku, przysługuje pracownikowi z orzeczeniem o niepełnosprawności.

Jakie są normy czasu pracy pracownika z orzeczeniem?

Normy czasu pracy osób niepełnosprawnych reguluje art. 15 i 16 Ustawy o Rehabilitacji Zawodowej i Społecznej oraz Zatrudnianiu Osób Niepełnosprawnych. Pracowników ze znacznym i umiarkowanym stopniem niepełnosprawności obowiązuje co do zasady skrócony czas pracy. Przy spełnieniu warunków określonych w art. 16. Ustawy o Rehabilitacji mogą oni również świadczyć pracę w normach ujętych w Kodeksie Pracy.

Osobie niepełnosprawnej ustawodawca obok krótszego dnia pracy dał prawo do 15 minut przerwy dodatkowej. Czas ten jest wliczany do czasu pracy, podobnie jak zwykła przerwa.

Czas pracy osoby niepełnosprawnej w stopniu znacznym i umiarkowanym

Normy czasu pracy pracowników z orzeczeniem o stopniu niepełnosprawności są ściśle uregulowane. Zgodnie z przepisami czas pracy osoby niepełnosprawnej w stopniu umiarkowanym lub znacznym wynosi 7 godzin dziennie i 35 godzin tygodniowo.

Czas pracy osoby niepełnosprawnej w stopniu lekkim

Norma czasu pracy dla osoby niepełnosprawnej z lekkim stopniem niepełnosprawności nie może przekraczać 8 godzin dziennie i 40 godzin tygodniowo.

Art. 15 ust. 1 Ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o Rehabilitacji Zawodowej i Społecznej oraz Zatrudnianiu Osób Niepełnosprawnych (dalej: ustawa o rehabilitacji) nie zawiera określenia „przeciętny czas pracy”. Stąd wynika stały charakter pracy. Liczba godzin pracy osoby z orzeczeniem w tygodniu nie może się zmieniać.

Praca z grupą inwalidzką, krótszy czas pracy a wynagrodzenie

Pracowników niepełnosprawnych nie obejmują normy czasu pracy ujęte w Kodeksie Pracy. Nie dotyczy też określenie “przeciętnie na tydzień” w przyjętym okresie rozliczeniowym.

Co ważne, skrócony wymiar czasu pracy osoby posiadającej orzeczenie o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności nie powoduje obniżenia wysokości jej wynagrodzenia, wypłacanego w stałej miesięcznej wysokości. To oznacza, że pracownik niepełnosprawny otrzymuje tyle samo za 7 godzin pracy w ciągu dnia, co pracownik pełnosprawny pracujący 8 godzin na dobę.

Zwykłe normy pracy, gdy pracownik przynosi orzeczenie o niepełnosprawności — dla kogo?

Skrócone normy czasu pracy nie obowiązują w dwóch przypadkach:

• jeżeli osoba niepełnosprawna jest zatrudniona przy pilnowaniu,
• oraz gdy na wniosek takiego pracownika lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne pracowników lub w razie jego braku lekarz sprawujący opiekę nad tą osobą wyrazi na to zgodę.

Kto i kiedy może wnioskować o zgodę lekarza na wydłużenie czasu pracy osoby niepełnosprawnej?

Pracownik z niepełnosprawnością za zgodą lekarza medycyny pracy może zrezygnować ze skróconego czasu pracy. Według najnowszej interpretacji — udzielonej przez Pawła Wdówika — rezygnacja ta może mieć miejsce dopiero wtedy, gdy niepełnosprawny jest pracownikiem, czyli nawiązał stosunek pracy. W związku z tym zgoda taka nie może zostać udzielona w trakcie badań lekarskich wstępnych przed zatrudnieniem osoby z niepełnosprawnością.

Jest to zgodne z art. 15 i 16 Ustawy o Rehabilitacji, w której posłużono się pojęciem osoby zatrudnionej, w przypadku wnioskowania pracownika o wydłużenie czasu pracy.

Zakaz zatrudniania osób niepełnosprawnych w porze nocnej — wyjątki

Zakaz pracy nocą osób niepełnosprawnych nie obowiązuje firm wykonujących czynności bezpośrednio związane z ochroną i pilnowaniem obiektów oraz mienia. W przypadku firm ochroniarskich nie ma zatem konieczności uzyskania zgody lekarza na objęcie pracowników niepełnosprawnych zwykłymi przepisami dotyczącymi czasu pracy. Grafik dla osoby niepełnosprawnej w ochronie będzie się zatem różnił od planu pracy w pozostałych firmach.

Wymiar czasu pracy pracownika z orzeczeniem zatrudnionego na część etatu

Ustawa o Rehabilitacji określa normy czasu pracy osób niepełnosprawnych. Natomiast nie reguluje jednocześnie sposobu, w jaki obliczyć wymiar czasu pracy. W takiej sytuacji stosujemy więc przepisy ujęte w Kodeksie. Aby obliczyć przeciętny miesięczny wymiar czasu pracy osoby niepełnosprawnej, korzystamy z metody określonej w art. 130 K.p. Natomiast zamiast kodeksowych norm czasu pracy, stosujemy skrócone normy obowiązujące osoby niepełnosprawne.

Czas pracy osoby niepełnosprawnej zatrudnionej na 3/4 etatu i 1/2 etatu

W odniesieniu do pracownika z orzeczeniem zatrudnionego na część etatu wymiar jego czasu pracy obniża się proporcjonalnie do wielkości jego zatrudnienia. Jeżeli osoba niepełnosprawna jest zatrudniona na część etatu, to jej wymiar czasu pracy obliczamy, mnożąc liczbę dni roboczych w danym miesiącu przez 7 godzin i następnie dzielimy przez wielkość etatu pracownika.

Rozkład czasu pracy pracownika niepełnosprawnego

Dla wielu pracodawców istotną rolę odgrywa rozkład czasu pracy pracowników. W wielu branżach pozwala to na ciągłość procesu produkcji, sprawność obsługi klientów itd. Zachodzi więc pytanie, czy można dowolnie kształtować rozkład czasu pracy pracownika z orzeczeniem?
Harmonogram czasu pracy osoby niepełnosprawnej, pracodawca może kształtować dowolnie. Musi jednak, planując rozkład godzin pracy, uwzględniać normy czasu pracy konkretnego pracownika (m.in. 7-godzinny czas pracy osoby niepełnosprawnej) oraz kwestie pracy w godzinach nocnych.

Żadne przepisy nie uwzględniają wytycznych, co do przymusu stałego rozkładu czasu pracy osób niepełnosprawnych w ujęciu dziennym, tygodniowym, czy miesięcznym. Co z tym się wiąże, nie ma także obowiązku uzgadniania z pracownikiem tej kwestii i pozyskiwania jego zgody.

Oczywiście inaczej będzie w sytuacji, gdy rozkład czasu pracy pracownika z orzeczeniem został ściśle określony w umowie o pracę. Wtedy zachodzi konieczność podpisania aneksu do umowy ze zmianą lub wypowiedzenia zmieniającego dotychczasowe porozumienie.

Wymiar czasu pracy osoby niepełnosprawnej w 2023 roku

Poniżej wymieniamy dni oraz ich daty, które obniżają wymiar czasu pracy osoby niepełnosprawnej w 2023 roku o 8 godzin w przypadku lekkiego stopnia niepełnosprawności lub 7 godzin w przypadku znacznego i umiarkowanego stopnia niepełnosprawności:

• 1 stycznia 2023 r. – (niedziela) – Nowy Rok,
• 6 stycznia 2023 r. – (piątek) – Święto Trzech Króli,
• 10 kwietnia 2023 r. – (poniedziałek) – drugi dzień Wielkiej Nocy,
• 1 maja 2023 r. – (poniedziałek) – Święto Pracy
• 3 maja 2023 r. – (środa) – Święto Narodowe Trzeciego Maja,
• 08 czerwca 2023 r. – (czwartek) – dzień Bożego Ciała,
• 15 sierpnia 2022 r. – (wtorek) – Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny,
• 1 listopada 2022 r. – (środa) – Wszystkich Świętych,
• 11 listopada 2022 r. – (sobota) – Święto Niepodległości,
• 25 grudnia 2023 r. – (poniedziałek) – Boże Narodzenie,
• 26 grudnia 2023 r. – (wtorek) – drugi dzień Bożego Narodzenia.

W roku 2023 liczba dni pracujących wyniesie 250. Liczba dni wolnych to 115. Za sobotę 11 listopada pracodawca ma obowiązek oddania dnia wolnego w innym terminie.

Wymiar czasu pracy niepełnosprawnych w 2022 roku

Wykaz dni wolnych od pracy w roku 2022:

• 1 stycznia 2022 – (sobota) — Nowy Rok 
• 6 stycznia 2022 – (czwartek) — Święto Trzech Króli
• 18 kwietnia 2022 – (poniedziałek) — Poniedziałek Wielkanocny
• 16 czerwca 2022 – (czwartek) — Boże Ciało
• 15 sierpnia 2022 – (poniedziałek) — Święto Wojska Polskiego, Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny
• 1 listopada 2022 – (wtorek) — Wszystkich Świętych
• 11 listopada 2022 – (piątek) — Święto Niepodległości
• 26 grudnia 2022 – (poniedziałek) — dzień drugi Bożego Narodzenia.

Normy czasu pracy osób niepełnosprawnych w nocy

Pracownik niepełnosprawny wg ogólnych przepisów nie może wykonywać pracy w porze nocnej, czyli jego godziny pracy nie mogą przypadać między 21.00 a 7.00. Ponadto niezależnie od stopnia niepełnosprawności, nie może pracować w godzinach nadliczbowych, czyli przekraczających wymiar 35 lub 40 godzin w ciągu tygodnia.

„Ustalenie w umowie o pracę zawartej z pracownikiem niepełnosprawnym w stopniu umiarkowanym 8-godzinnego dnia pracy zamiast zgodnego z prawem 7-godzinnego oznacza, że za każdą przepracowaną ósmą godzinę ma on prawo do wynagrodzenia w wysokości 1/7 dziennego wynagrodzenia wynikającego z umowy i do dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych”

Źródło: Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 lipca 2005 r. III PK 51/05

Praca z orzeczeniem — wyjątki

Wyjątek od tych reguł czasu pracy stanowią, jak wyżej wspomniano, dwie sytuacje:

1. gdy pracownik jest zatrudniony przy pilnowaniu i wykonuje czynności bezpośrednio związane z monitorowaniem mienia,
2. gdy osoba niepełnosprawna wystąpi do pracodawcy z wnioskiem o wydłużenie czasu pracy i stosowanie norm wg przepisów Kodeksu pracy. Wówczas pracodawca kieruje pracownika na badania medycyny pracy. Lekarz medycyny pracy lub lekarz sprawujący opiekę nad daną osobą niepełnosprawną może wydać zaświadczenie zezwalające na pracę:

• w godzinach nadliczbowych,
• w porze nocnej,
• w wymiarze 8 godzin dziennie i 40 godzin tygodniowo.

Zaświadczenie może być wydane jedynie na wniosek pracownika a koszty związane z badaniami pokrywa pracodawca. Zatem jeżeli osoba niepełnosprawna posiada taką zgodę od lekarza, to pracodawca może mu zlecać wykonanie zadań wg kodeksowych norm czasu pracy.

Wynagradzanie osoby niepełnosprawnej za ósmą godzinę pracy

Osobie niepełnosprawnej ze znacznym lub umiarkowanym stopniem, posiadającej zgodę na pracę powyżej 7 godzin dziennie przysługuje rekompensata w formie czasu wolnego lub dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych za każdą godzinę pracy powyżej 7 godzin.

Natomiast jeśli dodatkowo uzyska od lekarza zgodę na pracę w wymiarze 8 godzin dziennie i 40 godzin tygodniowo, to rekompensata lub dodatek będzie należny za każdą godzinę przepracowaną powyżej 8 godzin w danym dniu. Za 1 nadliczbową godzinę pracownikowi przysługiwać będzie 1,5 godziny czasu wolnego lub wypłata 50% dodatku z tytułu wykonywania pracy w godzinie nadliczbowej powyżej dobowej normy. Okres rozliczeniowy osoby niepełnosprawnej pokrywa się z tym istniejącym w firmie. Rekompensata w postaci czasu wolnego musi zostać udzielona najpóźniej do końca okresu rozliczeniowego obowiązującego w danym przedsiębiorstwie.

Jeżeli pracownik niepełnosprawny posiada od lekarza zgodę na wykonywanie pracy w godzinach nadliczbowych, to również może pracować dodatkowo w soboty i otrzymywać za to wynagrodzenie. Natomiast jeśli takiej zgody nie ma, to maksymalny wymiar czasu pracy takiego pracownika nie może przekroczyć 35 godzin w ciągu całego tygodnia w przypadku osób ze znacznym i umiarkowanym stopniem niepełnosprawności lub 40 godzin tygodniowo w przypadku osób z lekkim stopniem niepełnosprawności.

Skrócony czas pracy to nie jedyne przywileje pracowników niepełnosprawnych. Dowiedz się, jakie są uprawnienia osób niepełnosprawnych w pracy.

Normy czasu pracy pracowników z orzeczeniem i dni wolne od pracy

Na podstawie art. 154 § 1 Kodeksu pracy każdemu pracownikowi przysługuje prawo do urlopu wypoczynkowego. Ilość dni urlopu ustala się w zależności od stażu pracy:

• 20 dni roboczych dla osób zatrudnionych nie więcej niż 10 lat,
• 26 dni roboczych dla osób zatrudnionych dłużej niż 10 lat.

Normy czasu pracy osób niepełnosprawnych to nie jedyna różnica w zasadach zatrudniania osób z orzeczeniem. Zgodnie z art. 19 Ustawy o Rehabilitacji pracownikowi ze znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności przysługuje dodatkowe 10 dni urlopu.

W związku z tym łączna liczba dni urlopowych, która przysługuje w całości pracownikowi niepełnosprawnemu, wynosi odpowiednio 30 lub 36 dni roboczych. W przypadku pracowników zatrudnionych na niepełnym etacie wymiar urlopu jest proporcjonalnie niższy.

Czas pracy osoby niepełnosprawnej — praktyczne porady

Czas pracy osoby niepełnosprawnej a prawo do dodatkowego urlopu

Nabycie prawa do pierwszego urlopu dodatkowego następuje po przepracowaniu 1 roku od dnia otrzymania orzeczenia o stopniu niepełnosprawności. Oznacza to, że jeśli osoba rozpocznie pracę przykładowo od 1 grudnia 2021 roku i jednocześnie posiada aktualne orzeczenie o niepełnosprawności, to dodatkowy urlop przysługiwać jej będzie w całości od 1 grudnia 2022 roku. Czas ten liczony jest od daty wystawienia dokumentu, a nie od dnia przedstawienia go pracodawcy.

Co istotne, pracownik nabywa prawo do dodatkowego urlopu, nawet jeśli nie wykonywał pracy z powodu choroby i pobierał w tym czasie zasiłek chorobowy. Dotyczy to również osób, które pobierały świadczenie rehabilitacyjne lub przebywały na urlopie macierzyńskim, czy rodzicielskim. Znaczenie ma tu pozostawanie w stosunku pracy, a nie jej świadczenie. Wyjątek stanowi urlop bezpłatny, zdrowotny czy nieświadczenie pracy z tytułu odbywania kary pozbawienia wolności i odbywanie służby wojskowej.

Warto podkreślić, że pracodawca ma obowiązek wydać dodatkowy urlop, nawet gdy pracownik niepełnosprawny nie złoży wniosku o jego wydanie. Dodatkowy urlop udzielany jest na tych samych zasadach, co zwykły urlop wypoczynkowy. Przy tym warto pamiętać, że 1 dzień urlopu odpowiada 7 godzinom pracy. Nie wykorzystany przechodzi na rok następny, jako urlop zaległy.

W sprawach nieuregulowanych przepisami, w Ustawie o Rehabilitacji, związanych np. z nabywaniem prawa do kolejnych urlopów dodatkowych, czy wykorzystaniem urlopu zaległego, stosuje się przepisy zawarte w Kodeksie Pracy.

Dodatkowy urlop dla osób niepełnosprawnych wg Ustawy o Zatrudnianiu Osób Niepełnosprawnych i Rehabilitacji Zawodowej

Prawo do dodatkowego urlopu nie przysługuje osobie, która posiada już prawo do urlopu wypoczynkowego w wymiarze przekraczającym 26 dni roboczych. Przykładowo są to nauczyciele lub posiadający już prawo do dodatkowego urlopu na podstawie odrębnych przepisów sędziowie.

Ponadto, jeśli pracownik zaliczony do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności utraci status osoby niepełnosprawnej, lub zostanie zaliczony do lekkiego stopnia niepełnosprawności, nie będzie przysługiwał mu kolejny urlop dodatkowy. Nie traci natomiast prawa do urlopu, które nabył przed utratą orzeczenia. Roszczenia dotyczące udzielenia dodatkowego urlopu ulegają przedawnieniu po 3 latach.

Prawo do zwolnienia od świadczenia pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia — turnus rehabilitacyjny

Pracownikowi ze znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności przysługuje prawo do skorzystania z 21 dni zwolnienia od pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia w przypadku uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym. Takie prawo przysługuje osobie niepełnosprawnej raz w roku. Co istotne, łączny jego wymiar i dodatkowego urlopu nie może przekroczyć 21 dni roboczych. Zwolnienie wydawane jest na podstawie wniosku — skierowania na turnus rehabilitacyjny ze strony lekarza sprawującego opiekę nad osobą z niepełnosprawnością.

Praca z orzeczeniem o niepełnosprawności a zwolnienie w celu odbycia badań

Prawo do zwolnienia od obowiązków w pracy przysługuje pracownikowi niepełnosprawnemu również, kiedy pracownik musi:

• wykonać specjalistyczne badania, zabiegi lecznicze lub usprawniające,
• opuścić miejsce pracy w celu nabycia zaopatrzenia ortopedycznego lub jego naprawy.

Na prośbę pracodawcy pracownik ma obowiązek przedstawić dokument potwierdzający odbycie takich badań czy zabiegów. Warunkiem uzyskania takiego zwolnienia pracownika jest brak możliwości wykonania tych czynności poza godzinami pracy.

Czas pracy osoby niepełnosprawnej — podsumowanie

Pracownicy niepełnosprawni mają liczne przywileje w pracy. Norma czasu pracy dla osób niepełnosprawnych w stopniu znacznym i umiarkowanym wynosi 7 godzin na pełny etat. Na wniosek osoby zatrudnionej lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne pracowników może dopuścić 8-godzinny czas pracy, tak jak to jest w przypadku pracowników pełnosprawnych. Pracodawców nie obowiązuje także skrócony czas pracy niepełnosprawnych przy pilnowaniu. Krótszy czas pracy osoby niepełnosprawnej nie powoduje obniżenia wysokości wynagrodzenia wypłacanego przez pracodawcę.

Pracownicy z orzeczeniem mają prawo do dodatkowego urlopu oraz wolnych dni związanych z procesem leczenia. W innych przypadkach obowiązują ich takie same uprawnienia jak pracowników zdrowych.

Prawo do korzystania ze zwolnień od świadczenia pracy — poradnik