Hemiplegia – wszystko, co warto wiedzieć o porażeniu połowicznym

Hemiplegia charakteryzuje się paraliżem połowy ciała. Może stanowić ogromne wyzwanie dla osób nią dotkniętych. Od traumatycznych wypadków po choroby neurologiczne, hemiplegia może być wynikiem różnorodnych czynników. Co to jednak oznacza dla codziennego życia? Jak wpływa na zdolność do pracy i samodzielności?

W niniejszym artykule przyjrzymy się nie tylko temu, czym jest hemiplegia, jak się objawia i jak ją leczyć, ale także temu, co oznacza dla zatrudnienia. Wskazujemy, czego może się spodziewać pracodawca hemiplegika i czego może oczekiwać.

Hemiplegia co to jest?

Hemiplegia inaczej porażenie połowicze. To zaburzenie neurologiczne, spowodowane jest uszkodzeniem mózgu lub rdzenia kręgowego i prowadzi do paraliżu jednej strony ciała. Nasilenie objawów choroby zależy od lokalizacji i rozległości uszkodzeń, które powodują  zwiotczenie, spastyczność, sztywność mięśni i problemy w kontroli mięśni.

Schorzenie rozwija się w zależności od przyczyny hemiplegii nagle lub stopniowo. Choroba ma charakter przewlekły, jednak niepostępujący.

Terapia skupia się na głównej przyczynie i obejmuje łagodzenie objawów, poprzez fizjoterapię oraz terapię lustrzaną, które mają na celu  przywrócenie funkcji motorycznych. Uzupełniana jest innymi terapiami. W niektórych przypadkach stosowane są również zabiegi chirurgiczne.

Niedowład połowiczy a paraliż połowiczy. Czym się różnią te zaburzenia?

Warto rozróżnić pojęcia niedowładu połowiczego i porażenia połowiczego, choć często są stosowane zamiennie.

Niedowład dotyczy sytuacji, w której osoba zmaga się z osłabieniem mięśniowym jednej strony ciała bez paraliżu lub częściowym paraliżem. Porażenie natomiast oznacza pełen paraliż jednej strony ciała. Może on prowadzić do zaburzeń oddychania lub mowy.

Udar prawostronny lub lewostronny. Objawy, z jakimi musi się zmagać hemiplegik?

Udar jest jedną z podstawowych przyczyn występowania porażenia połowiczego, który  wywołuje objawy po lewej lub prawej stronie ciała. W zależności od lokalizacji uszkodzenia mózgu objawy manifestuje przeciwna strona ciała. Hemiplegia obejmuje zarówno górne, jak i dolne kończyny oraz mięśnie twarzy. Przejawia się w następujący sposób:

• zniesienie czucia po porażonej stronie,
• wiotkość mięśni,
• sztywność mięśni,
• spastyczność mięśni,
• zaburzenia mowy i oddychania,
• obniżenie zdolności motorycznych i trudności z chwytaniem przedmiotów,
• zaburzenia koordynacji ruchowej i równowagi, a co za tym idzie trudności w chodzeniu.

Hemiplegia dotyka nie tylko rąk, nóg, dłoni i stóp, ale także tułowia i mięśni posturalnych. Dodatkowo może manifestować się także poprzez niedowłady mięśni twarzy i gardła, co prowadzi do trudności w mowie, mimice i połykaniu. Niestety w wielu przypadkach uszkodzenia neurologiczne nie ograniczają się tylko do zaburzeń ruchowych. Hemiplegia często wiąże się również z dysfunkcjami percepcji, trudnościami pamięciowymi i z koncentracją uwagi, dysleksją, trudnościami emocjonalnymi oraz zachowania. W wyniku choroby mogą pojawić się również inne zaburzenia, takie jak: epilepsja, zaburzenia mowy i widzenia.

Osoby dotknięte hemiplegią często doświadczają ograniczenia samodzielności z powodu osłabienia mięśni, co prowadzi do problemów z równowagą, zmniejszenia funkcji mięśniowej oraz ograniczenia zakresu ruchów. Te deficyty znacząco wpływają na codzienne czynności, takie jak chodzenie, samoobsługa i udział w życiu społecznym.

Udar prawostronny, skutki dla chorego

Niedowład połowiczy prawostronny jest konsekwencją udaru lewej półkuli lub urazu mózgu. Pacjenci często doświadczają porażenia nie tylko kończyn, ale także dodatkowych efektów wtórnych, takich jak:

1. Afazja
   Trudności w formułowaniu mowy i rozumieniu języka.
2. Dysfagia
   Problemy w połykaniu, które charakteryzują się osłabieniem lub utratą kontroli nad mięśniami gardła i twarzoczaszki.
3. Upośledzenie funkcji poznawczych
   Utrudnione procesy pamięciowe, rozwiązywanie problemów, przypominanie sobie wydarzeń, czy przyswajanie nowych informacji.
4. Zaburzenia widzenia
   Utrata lub osłabienie wzroku.

Jakie są główne przyczyny hemiplegii?

Istnieje mnóstwo czynników, które mogą powodować porażenie połowicze. Do najczęstszych z nich można zaliczyć:

• uraz mózgu,
• uraz rdzenia kręgowego,

Częstym źródłem obu urazów jest udar, będący efektem zaburzeń w przepływie krwi do mózgu. Gdy dotknięty zostaje obszar kontrolujący ruch lub percepcję, może nastąpić hemiplegia. Uszkodzenie zazwyczaj obejmuje stronę przeciwną do półkuli mózgu z urazem. To znaczy, że wynikiem uszkodzenia prawej strony mózgu jest obniżone funkcjonowanie lewej strony ciała, i odwrotnie.

Porażenie połowicze. Jakie są inne przyczyny występowania tej choroby?

Hemiplegia może być skutkiem wielu innych czynników, do których należą:

• wady wrodzone przykładowo: porażenie mózgowe dziecięce, które stanowi jednocześnie najczęstszą przyczynę u dzieci,
• krwotok podpajęczynówkowy,
• infekcje mózgu przykładowo: zapalenie opon mózgowych,
• choroby zwyrodnieniowe przykładowo: choroba Parkinsona,
• choroby związane z procesami demielinizacji przykładowo: stwardnienie rozsiane,
• nowotwór lub rak mózgu,
• uraz głowy, np. na skutek wypadku samochodowego,
• choroba psychiczna może objawiać się również niedowładem czy porażeniem połowiczym, jednak wtedy należy leczyć przyczyny psychiczne, a nie objawy fizyczne.

Co oznaczają zespoły naprzemienne?

Mutacja genu ATP1A3 to rzadkie zjawisko, które może być przyczyną naprzemiennej hemiplegii u dzieci. Charakteryzuje się ona występowaniem przejściowych epizodów choroby, które mogą pojawiać się i zanikać. To rzadkie zaburzenie dotyka około jednej osoby na milion. Powtarzające się ataki mogą mieć swoje poważne konsekwencje dla zdrowia.

Jak zapobiegać tym atakom:

• zidentyfikowanie wyzwalaczy, którymi mogą być: stres, zmęczenie fizyczne, wysoka temperatura, infekcje dróg oddechowych,
• bloker kanału wapniowego – flunaryzyna, może zapobiegać nawrotom.

Informacje o orzeczeniach, zdrowiu, chorobach i niepełnosprawności, znajdziesz w naszych artykułach. Zapraszamy, przeczytaj:

🔸 Jak dostać orzeczenie?
🔸 Rehabilitacja neurologiczna
🔸 Choroby zawodowe
🔸 Epilepsja

W witrynie agencji My Wspieramy sprawdź nasze poradniki, informatory i inne artykuły, które pomogą Ci w Twojej codzienności.

Niedowład prawostronny lub lewostronny. Jak wygląda diagnoza?

Podstawą w diagnostyce hemiplegii jest badanie neurologiczne, które ma na celu ocenę siły i czucia mięśniowego oraz charakteru porażenia (czy jest to hemiplegia lewostronna, czy obejmuje prawą stronę ciała).

W określeniu przyczyny hemiplegii biorą udział:

• badania krwi, przykładowo: morfologia, poziom hemoglobiny, bądź szybkość sedymentacji erytrocytów. Mogą one wykryć przyczyny porażenia połowiczego np. infekcje czy nowotwory,
• EEG to badanie, które dzięki pomiarowi aktywności elektrycznej mózgu, pozwala wykryć wszelkie nieprawidłowości w jego funkcjonowaniu, widoczne we wzorze EEG,
• tomograf komputerowy lub rezonans magnetyczny, wykazują nieprawidłowości strukturalne np. tętniaki, guzy mózgu czy zapalenie naczyń.

Udar prawostronny rokowania

Po urazach neurologicznych, takich jak udar czy uraz mózgu, w centralnym układzie nerwowym zachodzi tymczasowe zwiększenie neuroplastyczności, gdy mózg adaptuje się do uszkodzeń. To sprzyja procesowi ponownego uczenia się i poprawy zaburzonych funkcji. Dlatego większość osób odzyskuje część funkcji w ciągu kilku pierwszych miesięcy po urazie.

Badania wskazują, że największy postęp następuje w ciągu pierwszych sześciu miesięcy po udarze oraz pierwszych trzech do sześciu miesięcy po uszkodzeniu rdzenia kręgowego. Nie znaczy to jednak, że powrót do zdrowia jest niemożliwy po kilku pierwszych miesiącach czy nawet po pierwszym roku. Neuroplastyczność to proces, który trwa przez całe życie. Dlatego, dopóki osoba angażuje nieuszkodzone obszary mózgu poprzez powtarzalne, zadaniowo-specyficzne ćwiczenia, istnieje szansa na dalszą poprawę.

Jak wygląda terapia i leczenie porażenia połowiczego?

To, jak jest leczona hemiplegia, zależy od jej przyczyny, nasilenia i charakteru schorzenia. Podstawowym elementem jest wszechstronna rehabilitacja, prowadzona przez fizjoterapeutów, neurologów, oraz specjalistów zdrowia psychicznego. Wyróżnia się takie metody jak:

• Fizjoterapia i rehabilitacja hemiplegii – proces usprawniania pacjenta polega na rozwoju umiejętności równowagi, budowaniu siły i koordynacji ruchowej, a także rozciąganiu napiętych i spastycznych mięśni, po przeciwnej stronie ciała niż uszkodzona strona mózgu.
• Terapia ruchowa — polega na unieruchomieniu części ciała niewrażliwej na porażenie, co zmusza słabszą część ciała do poprawy funkcjonowania poprzez kontrolę mięśni i ich mobilności.
• Stosowanie urządzeń wspomagających, takich jak:  laska czy chodzik, co może pomóc poprawić kontrolę mięśniową słabszej części ciała, mobilność i wykonywanie podstawowych czynności samoobsługowych.
• Rehabilitacja lustrzana – polega na umieszczeniu lustra obok słabszej części ciała, blokując jednocześnie osobie widok sparaliżowanej kończyny. Pacjent, poruszając zdrową  kończyną przed lustrem, obserwuje odbicie tego ruchu. Ma to na celu zwizualizowanie poruszania chorą kończyną, aby uruchomić w mózgu odpowiednie obszary.
• Stymulacja elektryczna – polega ona na umieszczeniu elektrod na skórze nad mięśniem. Użycie prądu pozwala na kurczenie się niewładnych mięśni.
• Operacja chirurgiczna — polega na leczeniu wtórnych skutków porażenia. Zalicza się do nich: uszkodzenie kręgosłupa, mimowolne skurcze mięśni, przykurcze oraz uszkodzenie więzadła lub ścięgna. Chirurgia polega przykładowo na przecięciu więzadła w przypadku przykurczów, co ma na celu obniżenie napięcia. Chirurg usuwa również wszelkie blokady w naczyniach krwionośnych w mózgu oraz tętniaki.

W większości przypadków hemiplegii, osoby nią dotknięte często próbują polegać jedynie na silniejszej stronie ciała, w celu zwiększenia swojej efektywności. Jednakże unikanie wykorzystywania słabszej strony może prowadzić do dalszego jej osłabienia, co utrudnia rehabilitację. Kluczowe jest więc angażowanie obu stron ciała w codzienne czynności. Istnieje nadzieja na poprawę funkcji po stronie dotkniętej hemiplegią poprzez konsekwentne ćwiczenia i rehabilitację.

Hemiplegia — schorzenie szczególne czy schorzenie specjalne? Z czym może spotkać się pracodawca?

Hemiplegia zaliczana jest do grupy schorzeń szczególnych. Ma to znaczenie dla pracodawców zatrudniających osoby niepełnosprawne. Utworzenie stanowiska pracy dla osoby z taką dysfunkcją ruchową, niesie dla niego korzyści w postaci:

1. obniżenia wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych,
2. możliwości otrzymania dofinansowania do wynagrodzenia z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych,
3. możliwości otrzymania środków na przystosowanie i wyposażenie stanowiska pracy.

Ponieważ hemiplegia obejmuje ośrodkowy układ nerwowy, to konsekwencją porażenia połowiczego są często inne zaburzenia np. wzroku czy epilepsja. Te zaś zaliczane są do schorzeń specjalnych. Dla pracodawcy to znaczy, że pracownik może posiadać orzeczenie o stopniu niepełnosprawności z symbolem jej przyczyny, oznaczającym, tzw. schorzenie specjalne. Zatrudnienie takiej osoby daje zaś możliwość ubiegania się o wyższe dofinansowanie z PFRON.

Porażenie połowicze – co powinien wiedzieć pracodawca?

w pracy zawodowej biorą udział trzy podstawowe procesy: orientacja, podejmowanie decyzji oraz działanie. Osoby z porażeniem połowiczym nie mają większych trudności z orientacją i podejmowaniem decyzji. Jeżeli nie współwystępują inne zaburzenia np. sensoryczne czy poznawcze praca umysłowa nie jest dla nich barierą.

Problem pojawia się w przypadku działania, które dotyczy pracy fizycznej. Należy pamiętać, że pracownicy z hemiplegią to niejednorodna grupa osób z uwagi na stopień niesprawności, przyczynę zaburzeń oraz rodzaj objawów. Inne predyspozycje zawodowe mają osoby po udarach czy wypadkach w życiu dorosłym, a inne osoby z Dziecięcym Porażeniem Mózgowym.

Znane osoby z MPD jako przykład inspirujących historii

Hemiplegia może być niezmiernie trudna do zaakceptowania ze względu na istniejące ograniczenia ruchowe. Ma to szczególne znaczenie w przypadku osób po uszkodzeniu mózgu, dla których życie zmieniło się z dnia na dzień. Osoby z wadą wrodzoną mogą mieć również problem z akceptacją siebie i gotowością do przełamywania barier. Mogą czuć się gorsze od swoich rówieśników. Dlatego przedstawiamy poniżej przykłady znanych osób z MPD, które osiągnęły sukcesy w swojej dziedzinie.

1. Patryk Laksa
   Jest pacyfistą poruszającym się w stylunordic walking. W 2008 roku wystąpił w katowickim teatrze Korez wraz z kabaretem: “Drzewo a Gada”. Charakteryzuje się ogromnym dystansem do siebie i świata. Zagrał również w filmie pt. „Gejsza” reżyserii Radosława Markiewicza.
2. RJ Mitte
   Znany z serialu„Breaking Bad”,  w którym odgrywa postać:Walter White, cierpiącego na mózgowe porażenie dziecięce.
3. Christy Brown
   Pisarz, poeta, malarz. Jego autobiografia: „My Left Foot” była podstawą do stworzenia scenariusza filmu. Zmarł w wieku 49 lat w 1981 roku.
4. Anne McDonald
   Rzeczniczka osób z niepełnosprawnością komunikacyjną oraz pisarka. Sama doznała urazu czaszkowo-mózgowego w wyniku czego została sparaliżowana. Zmarła w wieku 49 lat w 2010 roku.
5. Geri Jewell
   Amerykańska aktorka i komik. Znana z sitcomów, takich jak: „The Facts of Life”, „Deadwood”.

Podsumowanie

Hemiplegia to grupa zaburzeń mających źródło w układzie nerwowym, których skutkiem jest porażenie lub niedowład obejmujący jedną stronę ciała. Dysfunkcje obejmują nie tylko kończyny, ale mięśnie posturalne i mięśnie twarzy powodując często wzmożone napięcie mięśniowe. Następstwem porażenia mózgowego mogą być także inne zaburzenia np. wzroku, mowy, funkcji poznawczych czy epilepsja.

Główną przyczyną hemiplegii w dzieciństwie jest mózgowe porażenie dziecięce, natomiast w życiu dorosłym są to: udary mózgu, urazy czaszkowo-mózgowe lub rdzenia kręgowego. Niezmiernie ważna jest rehabilitacja ruchowa, która pozwala zachować pewne wyćwiczone funkcje, a także rehabilitacja zawodowa, która pozwoli odnaleźć się na rynku pracy.